Miasto: 1
Rośliny: 1
Ruiny: 1
Upadek: 1
Woda: 1

Uwspółcześnienia

Poprawki z erraty

Pisownia łączna i rozłączna: wtyle - w tyle jakoże - jako że zwolna - z wolna zdawna - z dawna nadarmo - na darmo

Pisownia joty: Egerji - Egerii harmonji - harmonii tyranjo - tyranjo melodję - melodię

Fleksja: ostatniem - ostatnim trząsawisko - trzęsawisko Odyssowi - Odysowi; Apijskiej - Appijskiej zamknione - zamknięte

Ubezdźwięcznienia: godziż - godzisz

Interpunkcja: Nie bez zgryzoty, nie bez oka, zasnutego mgłą żalu, (…) ujrzał -> Nie bez zgryzoty, nie bez oka zasnutego mgłą żalu (…)ujrzał;

August von PlatenPożegnanie Rzymutłum. Stefan Napierski

Komu wędrować wpodłuż [1] drogi Appijskiej [2] ku południowi wolno,

Kogo z trzęsawiska łęgów [3] magicznej bogini

Wzgórza witają (która Odysowi podała ongi [4] kubek, łagodnie

Śpiewanie słodkie wznosząc przy kołowrotku),

Szczęsnym niechaj się mieni, chmurne,

Melancholijne, nasycone gorączką,

Podmuchy Romy zostawiwszy w tyle!

Czyżże tęsknocie się godzi z dawna zamierzchłych czynów zmartwiały dech? Godziż [5] się klechda [6] owego męża, zapatrzonego w dzieje?

Który prawi, że tutaj synowi Zewsa [7] woły w jarzmie zagrabiono, a tam

Wiekuisty głaz zakopał Romulus,

Tu, ponad zdrojem Egerii,

Gdzie niegdyś gaje szemrały, pił

Numa [8] mądrość, czyżże się godzi?

MiastoPustać [9] pozostała jeno i gruzy. Wypatrzeć potrafi, ukazać

Ciekawość to miejsce okropne, gdzie zewłok [10] krwawy Cezara

Leżał, a nadto ową kolumnę, gdzie padł, boskiego wodza kolumnę,

Który w Farsalii wycieńczon [11], Tempy doliną

Uciekał, doliną tą eleuzyjską,

Gdzie z bożka rzecznego urny wpodłuż

Łęgów zielonych złote tonie cieką.

Wszelako okręt w żaglach ku morderczej wkrótce zwiódł go przystani:

Nie bez zgryzoty, nie bez oka zasnutego mgłą żalu

Śmiertelnego wroga zewłok ujrzał zwycięzca, pomny minionych dni przyjaźni,

Lub opłakując w duszy Romy losy, on sam

Rzymianin, bluźniący, który

Zwalił ją. UpadekPrzewalały się czasy,

A Roma padała, padała i pada.

Wprawdzie osuwa się z wolna, jak to, co trwać ma, opada, podobna

Wspaniałemu ładowi umysłu, co gwiezdne pieśni harmonii

Z onego świata — przywodzi nużącemu życiu kramarzy, piętnowan [12]

Marzyciela mianem, sam jeden wszystko jasno ważący;

Wszelako obładowany nad miarę pochyla

W pył powoli zamyśloną głowę

Wciąż niżej, pełen boleści.

Tako i Rzym. Na nic nie zdał się jemu dostatni krwiożerczych

Tyranów przepych. Rośliny, WodaŚwieży pędzie palmy wschodzącej wiarą,

Która jeno głębokomyślne cienie wokół rzucałaś ponad stygmaty praczasów,

Czyli [13] poblask i pompy czarodziejskie sztuczki cię ocaliły?

Niechaj barki ludu dźwigają

Okapujące od klejnotów karło [14],

Które wznosi namiestnika Boga!

RuinyZ ruin wspaniałych Romy korynckiego kunsztu kapitel, całe kolumny unosząc,

Wspiera, grabież uwieczniając, twój arcykapłan niedorzecznie

Własne świątynie, szpetotę z pięknem na darmo

W jedno spajając. San Pietro [15] w zenit wznosi

Dostojne kopułami stropy:

Tytaniczną budowlę wszelako

Burzy twardy mnich z Wittenbergi [16].

Oto klucze twoje, tyranio apostołów, utraciły władzę.

On, który miasto świata i kręgi ziemskie darzy błogosławieństwem:

Jeno wspomnienie zostało. Wydarło z rozrytej gleby legendę prastarych herojów [17]:

Krwawiąc, dyszy ciężko pasujący się [18] o wieniec atleta,

Groty ostrzone miota bóg

Śpiewu, niezmilkłe [19] żale budzi

Uroczo piękny druh Hadriana [20]…

Wszelako mąci wejrzenie roztrwoniony nadmiar posągów,

Niepokój dygoce nieśmiało, jak dusza dziewczęcia,

Która z gromady wdzięcznych zalotników obrać ma najwdzięczniejszego:

Nadmiernym rozkoszom nierzadko ulega duch.

Silnym nie przystoi przeszłość,

Jako że uczeń pojętny sztuki

Nie wyuczy się poprzez kunszty.

Jeśli chcesz rady posłuchać, wprzódy [21] rozpocznij, co proste:

Doskonałość źrałe [22] wydaje owoce na wypróbowanych

Pniach, przyjacielu! Greckiemu duchowi nie hołduj przedwcześnie! Skrzydła woskowe

Przylepia jeno do ramion naśladowca lotu:

Ale kwitną w poblasku strefach

Temu jasne plejady,

Kogo rozmach zatrzyma u szczytu.

Wprawdzie niejeden stwarza ożywioną naturę, kto Grecji

Długim mozołem hieroglificzną jeno urodę

Pozna i wdzięcznie formuje kształt nieśmiertelny. Budzi u różanego,

U srebrnego pluskania górskiego potoku

Od nowa stary tan olimpijski;

Tak wyprowadził Thordwaldsen [23]

Z bogów zmierzchania świetlistość.

Ale śpiew ten podobien [24] jest błądzącemu łowcy: kląskania [25] słowików

Z dala unoszą mu serce od gonitwy za zwierzem;

Bez ścieżki, w zaroślach się błąka, po kniei, wzdłuż szczątków skalnych i borów liściastych,

Wreszcie wodogrzmot w górskiej kotlince

Rozprasza wszelką melodię i sny.

Opustoszały zbocza, znowu

Tropi swą ścieżkę myśliwiec.

Błogi, komu wytrwałość i umiejętność zadumy użycza teraźniejszości,

Kto odrodzon [26] się czuje, zmierza do kształtu nowego,

Komu istnienie wiekuiste zda się, a śmierć nawet wymysłem despotów,

Zamyślenie o której podwiązuje puls szczęścia:

Chętnie taki opuszcza radośnie,

Kapitolu, państwo tych cieni,

Wasz przepych, cmentarze Romy!

Wiośnianość [27] globu! Łęgu partenopejski [28]! Grodzie młody na zawsze!

Przyjmij druha twojego, szumiącą go opłyń zatoką,

Z której ongi (tak klechda prawi pradawna) urocza wyłoniła się piękność;

Mirty [29] pobrzeża, kwiecista piana toni we włosach;

Jej to na brzegu Bakchos [30],

Gdy stopą ziemi dotknęła,

Szczep winny podał i tyrsos [31]!

Mnie ku pomocy poeta pośpiesza, chwałą świata uwieńczon Kwiryta:

Z Hellady wracającego zgon go przemożny zaskoczył;

100

Wszelako nie Romy wzgórza okryły popioły w urnie zamknięte przedwcześnie:

«Niech kości moje, tak tchnieniem przekazał ostatnim,

W Neapolu odpoczną,

Gdziem w gajach złocistych owoców

Śpiewał pasterzy, zboże, herojów [32]».

Przypisy

[1]

wpodłuż — wzdłuż. [przypis edytorski]

[2]

droga Appijska — Via Appia Antica, najstarsza droga rzymska, zaczynająca się w Rzymie przy Circo Massimo, na przedmieściach przebiegająca w pobliżu ruin willi staroż. rodów rzymskich oraz niedaleko katakumb, a następnie biegnąca na południe w okolice Kapui pod Neapolem, a stamtąd na wschód, prowadząc aż do wybrzeża Adriatyku, do Brindisi. [przypis edytorski]

[3]

łęg — podmokła łąka, często porośnięta krzewami. [przypis edytorski]

[4]

ongi a. ongiś — kiedyś, swego czasu. [przypis edytorski]

[5]

godziż się — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy się godzi. [przypis edytorski]

[6]

klechda — podanie ludowe wywodzące się z tradycji, z miejscowych wierzeń. [przypis edytorski]

[7]

Zews — własc.: Zeus. [przypis edytorski]

[8]

Numa Pompiliusz (715–673 p.n.e.) — wg legendy drugi król Rzymu. [przypis edytorski]

[9]

pustać — pustka. [przypis edytorski]

[10]

zewłok — zwłoki. [przypis edytorski]

[11]

wycieńczon — dziś: wycieńczony. [przypis edytorski]

[12]

piętnowan (daw.) — skrócona forma r.m.; dziś: piętnowany. [przypis edytorski]

[13]

czyli — tu: konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy też. [przypis edytorski]

[14]

karło — fotel o wygiętych nogach, popularny we Włoszech. [przypis edytorski]

[15]

San Pietro — Święty Piotr; tu: bazylika św. Piotra. [przypis edytorski]

[16]

mnich z Wittenbergi — Martin Luter (1483–1546), niem. reformator religijny, teolog, współtwórca luteranizmu; jako jeden z momentów wyznaczających początek reformacji wskazywany jest jego sławny akt przybicia na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez potępiających sprzedaż odpustów przez kościół katolicki (31 października 1517). [przypis edytorski]

[17]

heroj — bohater. [przypis edytorski]

[18]

pasować się — walczyć z kimś. [przypis edytorski]

[19]

niezmilkły — nieuciszony; niemilknący. [przypis edytorski]

[20]

uroczo piękny druh Hadriana — sformułowanie to może dotyczyć albo Greka Antinousa (ok.110/115–130 r. n. e.), młodziutkiego przyjaciela cesarza Hadriana (76–138 r. n.e.), którego ten, nieutulony w żalu po jego przedwczesnej śmierci, rozkazał deifikować, albo też wiersza autorstwa Hadriana, zaczynającego się od słów: „Animula vagula, blandula / Hospes comesque corporis (…)”, tj. „Duszyczko, tkliwa i ruchliwa, / Gościu i druhu mojego ciała”. [przypis edytorski]

[21]

wprzódy — najpierw. [przypis edytorski]

[22]

źrały (starop.) — dojrzały. [przypis edytorski]

[23]

Thordwaldsen, Bertel (1770–1844) — duński rzeźbiarz pochodzenia islandzkiego, przedstawiciel klasycyzmu, autor licznych rzeźb figuralnych o tematyce mitologicznej (Amor, Psyche, Apollo, Adonis), a także płaskich reliefów przedstawiających sceny m.in. z Iliady. [przypis edytorski]

[24]

podobien — skrócona forma r.m.; podobny. [przypis edytorski]

[25]

kląskać — tu: śpiewać. [przypis edytorski]

[26]

odrodzon — skrócona forma r.m.; odrodzony. [przypis edytorski]

[27]

wiośnianość — tu: młodość. [przypis edytorski]

[28]

partenopejski — związany z Republiką Partenopejską, państwem na Półwyspie Apenińskim istniejącym w 1799 r. [przypis edytorski]

[29]

mirt — rodzaj rośliny. [przypis edytorski]