Jan KochanowskiTrenyTren XI [1]

«Fraszka cnota»[2], powiedział Brutus porażony [3].

Fraszka, kto sie przypatrzy, fraszka z każdej strony.

Kogo kiedy pobożność jego ratowała?

Kogo dobroć przypadku złego [4] uchowała?

Nieznajomy [5] wróg [6] jakiś miesza ludzkie rzeczy [7],

Nie mając ani dobrych, ani złych na pieczy [8].

Kędy jego duch więnie [9], żaden nie ulęże [10]:

Praw li, krzyw li [11], bez braku [12] każdego dosięże [13].

A my rozumy swoje przedsię [14] udać chcemy [15],

Hardzi miedzy prostaki [16], że nic nie umiemy [17].

Wspinamy sie do nieba, Boże tajemnice

Upatrując [18], ale wzrok śmiertelnej źrzenice [19]

Tępy na to; sny lekkie [20], sny płoche [21] nas bawią [22],

Które sie nam podobno [23] nigdy nie wyjawią.

Żałości, co mi czynisz? Owa [24] już oboje

Mam stracić — i pociechę, i baczenie [25] swoje?

Przypisy

[1]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[2]

fraszka cnota — cnota jest fraszką, cnota nic nie znaczy. [przypis redakcyjny]

[3]

Brutus porażony — pokonany; Brutus, reprezentant cnót rzymskich, zabójca Juliusza Cezara (44 r. p.n.e.), został pokonany przez Oktawiana Augusta pod Filippi (42 r. p.n.e.). Po klęsce popełnił samobójstwo i miał wtedy powiedzieć: „O nędzna cnoto, byłaś tedy tylko słowem, a ja cię czciłem jako coś rzeczywistego, ty zaś byłaś niewolnicą Losu”. [przypis redakcyjny]

[4]

przypadku złego — od złego przypadku. [przypis redakcyjny]

[5]

nieznajomy* (starop.) — nieznany. [przypis redakcyjny]

[6]

wróg* — tu: zła siła, diabelska siła, los, fatum, być może chodzi nawet o szatana. [przypis redakcyjny]

[7]

ludzkie rzeczy (daw.) — sprawy ludzkie. [przypis redakcyjny]

[8]

na pieczy (starop.) — w opiece (por. współczesne: mieć pieczę nad czymś). [przypis redakcyjny]

[9]

więnie (forma starop.) — powieje, zawieje. [przypis redakcyjny]

[10]

nie ulęże (forma starop.) — nie ulegnie w znaczeniu: nie schowa się, nie uchroni się. [przypis redakcyjny]

[11]

praw li, krzyw li (starop.) — czy to sprawiedliwy, czy to niesprawiedliwy. [przypis redakcyjny]

[12]

bez braku* (starop.) — bez wyboru, bez wyjątku. [przypis redakcyjny]

[13]

dosięże (forma starop.) — dosięgnie. [przypis redakcyjny]

[14]

przedsię (starop.) — mimo to, jednak. [przypis redakcyjny]

[15]

udać* — zalecić, przemycić coś, co nie ma prawdziwej wartości; rozumy swoje przedsię udać chcemy: przecież chcemy udawać rozumnych, rozsądnych. [przypis redakcyjny]

[16]

hardzi miedzy prostaki — dumni między prostakami. [przypis redakcyjny]

[17]

że* — tu: choć. [przypis redakcyjny]

[18]

upatrując — podpatrując. [przypis redakcyjny]

[19]

źrzenice (starop. forma D. lp rodz. ż.) — źrenicy. [przypis redakcyjny]

[20]

lekki* (starop.) — posiadający małą wartość. [przypis redakcyjny]

[21]

płochy (starop.) — niestały, posiadający małą wartość. [przypis redakcyjny]