Co czytałem umarłym
Władysław Szlengel

Rozmowa z dzieckiem



Dziewięćset czterdziesty drugi rok.
Matka i dziecko. Warsztat — blok…
Dziecko twarz ma liliową,
matka włosy jak mleko,
powiedz mi, matko — pyta malec —
co to znaczy: DALEKO…

    Daleko to znaczy za górami,
    za lasami i za rzekami…
    Daleko to znaczy szyny…
    Daleko to morskie podróże,
    okręty i przestwór siny,
    i góry w słońca purpurze…
    Daleko to wyspy złote
    i wonne wiatru podmuchy,
    to jakaś soczysta zieloność
    i piasek miękki i suchy.

Lecz jak wytłumaczyć dziecku,
co znaczy słowo: DALEKO…
Gdy nie wie, co to jest góra,
i nie wie, co zwie się rzeką…
i nie ma jak matka… i nie ma jak ja
obrazów tych pod powieką,
więc jak wytłumaczyć dziecku,
co to znaczy: DALEKO…

    Daleko — kochane dziecko
    (a łza się chybocze na rzęsach),
    daleko to z bloku naszego
    aż do bloku Toebbensa…

A powiedz, mamo kochana,
co to znaczy: DAWNO…
    Dawno to wieczór miejski,
    płonące lampy, neony…
    to cichy spokój w mieszkaniu
    i dobrze piec napalony…
    Dawno — to ciastka z Ziemiańskiej,
    dawniej — to obiad przy radiu,
    dawno — to rano „Nasz Przegląd”,
    a wieczór kino Palladium.
    Dawno — to miesiąc nad morzem,
    dawno — to zdjęcia z wycieczki
    i ślubne zdjęcia z welonem,
    i biały chlebek bez sieczki…

Lecz jak wytłumaczyć dziecku
tę przeszłość jasną i sławną,
gdy nic… nic przecież nie wie…
jak wytłumaczyć: DAWNO…
    Widzisz, kochane dziecko,
    stare i smutne za młodu,
    dawno — to znaczy, gdy dawno…
    nie przydzielano nam miodu…

A powiedz mi, mamo, powiedz,
co to, co słyszę nocą…
świst taki długi… daleki…
co to tak świszczę i po co…

Jak wytłumaczyć dziecku,
jaki wziąć przykład czy motyw,
by wytłumaczyć nocny,
daleki świst lokomotyw…
Jak wytłumaczyć szyny
i długą drogą w bezkresy,
radość mknięcia w sleepingu
i oszalałe ekspresy.
Dworce, sygnały, zwrotnice,
nowe miasta, ulice,
bilety, przesiadki, bagaż,
kurier, bufet i tragarz.
Migot światełek nocą,
z dymów liliowy ślad.
Jak wytłumaczyć… i po co,
że gdzieś jeszcze w dali jest świat?…
    Ten świat znaczy — chłopcze maleńki,
    coś rączki żałośnie tak splótł,
    że może być dalej niż Toebbens…
    i jeszcze dawniej niż miód…




-----
Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, dostępna jest na stronie wolnelektury.pl.
Wersja lektury w opracowaniu merytorycznym i krytycznym (przypisy i motywy) dostępna jest na stronie http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/szlengel-rozmowa-z-dzieckiem/.

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Wolne Lektury.

Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór jest w domenie publicznej.
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3: https://artlibre.org/licence/lal/pl/
Fundacja Wolne Lektury zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych.
Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur: https://wolnelektury.pl/info/zasady-wykorzystania/
Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki.

Tekst opracowany na podstawie: Władysław Szlengel, Co czytałem umarłym, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979.

Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Publikacja sfinansowana ze środków pozostałych ze zbiórek, które nie zakończyły się sukcesem.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Aleksandra Kopeć, Paweł Kozioł, Agnieszka Tulicka.