Wiliam ShakespeareTymon Ateńczyktłum. Leon Ulrich

Alboż nie są Ateńczykami?

Tak jest.

Więc nie odwołuję tego, co powiedziałem.

Poznajesz mnie, Apemancie?

Widzisz, że cię poznałem, gdym cię nazwał po imieniu.

Dumny jesteś, Apemancie.

A z niczego dumniejszym, jak z tego, żem niepodobny do Tymona.

Gdzie idziesz?

Zamordować uczciwego Ateńczyka.

Śmierć za to cię czeka.

To chyba zrobienie niczego prawo karze śmiercią.

Jak ci się obraz ten podoba, Apemancie?

Bardzo, zwłaszcza dla swojej niewinności.

Czy niedobrze pracował jego malarz?

Lepiej ten pracował, który zrobił malarza, a zrobił przecie plugawe tylko dzieło.

Pies z ciebie!

Twoja matka z mojego jest rodu: jeśli ja psem, czym ona?

Czy chcesz obiadować ze mną, Apemancie?

Nie, nie jadam panów.

Gdybyś jadł panów, gniewałbyś panie.

O, one same jedzą panów, mają też wielkie brzuchy.

Wszeteczna uwaga.

Czy tak ją rozumiesz? Weźże ją sobie za fatygę.

Jak ci się podoba ten klejnot, Apemancie?

Mniej niż szczerość, za którą człowiek szeląga nie płaci.

Ile on wart, twoim zdaniem?

Niewart mojej myśli. A co tam nowego, poeto?

A co tam nowego, filozofie?

Kłamiesz.

Albożeś nie filozof?

Tak jest.

Więc nie kłamię.

Albożeś nie poeta?

Tak jest.

Więc kłamiesz. Zajrzyj do twojego ostatniego poematu, w którym przez fikcję zrobiłeś go godnym człowiekiem.

To nie fikcja, to szczera prawda.

Masz rację; godny jest ciebie i godny płacić ci za twoją pracę. Kto lubi pochlebstwo, godny jest pochlebcy. Ach, gdybym był panem!

Co byś zrobił, Apemancie?

To samo, co teraz robi Apemantus: nienawidziłbym panów z całego serca.

Co, nienawidziłbyś samego siebie?

Tak jest.

A to dlaczego?

Dlatego że byłem dość głupi, abym pragnął zostać panem. Czy ty nie kupiec?

Tak jest, Apemancie.

Niechże cię twój własny handel zrujnuje, jeśli nie zechcą bogi.

Co robi mój handel, robią bogi.

Handel twoim bogiem, niechże cię twój bóg zrujnuje!

Która godzina, Apemancie?

Godzina uczciwości.

Godzinę tę zawsze zegar pokazuje.

Tym też gorzej, że nie spostrzegłeś jej dotąd.

Idziesz na ucztę Tymona?

Idę, bo chcę widzieć, jak mięso napycha łotrów, a jak wino rozgrzewa głupców.

Bądź zdrów! Bądź zdrów!

Wielkie robisz głupstwo, dając mi dwa pozdrowienia.

Dlaczego, Apemancie?

Należało ci jedno zachować dla siebie, bo ja ci go dać nie myślę.

Idź się powiesić.

Nie mam zamiaru słuchać twojej rady; daj ją twojemu przyjacielowi.

Precz stąd, psie wściekły! Albo sam cię wygonię.

Umykam jak pies przed wierzgnięciem osła.

Nie zważam na to, co mówisz. Jesteś Ateńczykiem, to dosyć, żebyś dobre znalazł u mnie przyjęcie. Sam nie chcę żadnej nadawać tu sobie powagi[6]; więc cię proszę, niech moja uczta zamknie ci usta.

Wolałbyś jednak śniadanie z nieprzyjaciół złożone niż obiad z przyjaciół.

To prawda, panie; nie ma potrawy nad nieprzyjacielską surowiznę; najlepszemu przyjacielowi takiego bym życzył bankietu.

Chciałbym też, żeby ci wszyscy pochlebcy twoimi byli nieprzyjaciółmi, abyś mógł ich zabić, a mnie potem na ucztę zaprosić!

Gdybyś mógł, panie, jakim szczęśliwym zdarzeniem nasze serca choć raz na próbę postawić! Gdybyśmy mieli sposobność pokazać ci choć cząstkę naszego dla ciebie poświęcenia! Nic by już nam wtedy do życzenia nie zostało.

Nie wątpię o tym, dobrzy moi przyjaciele, że same bogi dadzą wam kiedyś sposobność pośpieszenia mi na pomoc; bo inaczej dlaczegóż bylibyście moimi przyjaciółmi? Czyż dałbym wam, przed tysiącem innych, tytuł ten kosztowny, gdybym was w sercu nie nosił? Sam sobie powiedziałem o was więcej niż wy przy waszej skromności moglibyście na waszą pochwałę powiedzieć, bo nieskończona jest moja w was ufność. O bogi, myślałem sobie nieraz: „Na co by się nam zdali przyjaciele, gdybyśmy nie potrzebowali ich nigdy? Byliby najnieużyteczniejszymi stworzeniami, gdyby nam nigdy żadnej nie oddali przysługi; byłyby to tylko dźwięczne instrumenty w futerałach swoich zamknięte, tylko dla siebie swoją harmonię chowające”. Wyznaję wam, że nieraz pragnąłem zostać ubogim, żeby się do serc waszych przybliżyć. Rodzimy się, żeby sobie świadczyć dobrodziejstwa; a co lepiej, co właściwiej możemy nazwać naszym od bogactw naszych przyjaciół? Co za nieskończona radość; tylu mieć braci, rozrządzających nawzajem jedni drugich majątkami! płacze O radości, przed urodzeniem we łzach tonąca! Oczy moje łez wstrzymać nie mogą; żeby o ich słabości zapomnieć, piję wasze zdrowie!

Kilka dam czeka u drzwi i nalega o posłuchanie.

Dam? Czego pragną?

Wyprzedził je posłaniec z poleceniem objawienia ich życzeń.

Proszę cię, wprowadź je natychmiast.

Bo najgorsza tak jest plugawa, iż, jak myślę, wziąć byłoby za trudno.

Pan mój, dostojny i szlachetny Lukullus, zaprasza cię z sobą jutro na polowanie, a zarazem przysyła ci dwie smycze chartów.

Nie, niczego nie żądam, bo gdybym i ja dał się przekupić, nikt by nie został, żeby śmiać się z ciebie, grzeszyłbyś więc tym łatwiej. Od tak dawna rozdajesz, Tymonie, że lękam się bardzo, abyś w końcu i sam się nie oddał za kwitem. Na co te uczty, ta pompa, ta próżna wystawność?

Skoro zaczynasz wygadywać na towarzystwo, przysiągłem cię nie słuchać. Bądź zdrów! Przyjdź innym razem z lepszą muzyką.

Czekajcie! Czekajcie! Apemantus zbliża się z błaznem, pobawmy się z nimi trochę.

Na szubienicę z tym hultajem! Nawymyśla nam tylko.

Zaraza na tego psa!

Jak się masz, błaźnie?

Czy rozmawiasz z własnym cieniem?

Nie do ciebie mówię.

Nie, ale do siebie samego. do Błazna Idźmy!

Już ci na grzbiet wsadził błazna.

Nie jeszcze, bo widzę, że cię jeszcze nie wziął na barana.

A kto teraz błazen?

Ten, co się o to pyta. Biedni hultaje, fagasy lichwiarzy! Rajfury między złotem a potrzebą!

Czym jesteśmy, Apemancie?

Osłami.

Dlaczego?

Bo się pytacie, czym jesteście, i nie znacie samych siebie. Mów do nich, błaźnie.

Jak się macie, panowie?

Dziękujemy, dobry błaźnie; a jak się ma twoja kochanka?

Właśnie grzeje wodę, aby oparzyć takie, jak wy, kurczęta. Ach, gdybyśmy mogli widzieć was w Koryncie.

Dobrze, dziękuję.

Patrz, zbliża się paź mojej pani.

Jakże tam, kapitanie? Co robisz w tej mądrej kompanii? Jak się masz, Apemancie?

Chciałbym mieć kij w gębie, żebym ci użytecznie mógł odpowiedzieć.

Proszę cię, Apemancie, czytaj mi adresy tych listów, bo nie wiem, który któremu oddać.

Nie umiesz czytać?

Nie.

To niewiele umrze mądrości w dniu, w którym cię powieszą. Ten do Tymona, ten do Alcybiadesa. Widzę, że się urodziłeś bękartem, a umrzesz rajfurem.

A ty się ulągłeś szczenięciem, a umrzesz psią śmiercią — z głodu. Nie odpowiadaj, odchodzę.

Tak zawsze przed łaską uciekasz. Błaźnie, pójdę z tobą do Tymona.

Czy mnie tam zostawisz?

Jeżeli go zastaniemy w domu. Wy trzej służycie trzem lichwiarzom?

Tak jest, a wolelibyśmy, żeby oni nam służyli.

I ja też bym wolał, byłby to figiel, jakiego nigdy jeszcze kat złodziejowi nie wypłatał.

Jesteście sługami trzech lichwiarzy?

Tak jest, błazenku.

Zdaje mi się, że każdy lichwiarz musi mieć błazna na służbie. Pani moja jest także lichwiarką, ja też jestem jej błaznem, gdy ludzie przychodzą pożyczać u waszych panów, wchodzą ze smutkiem, a odchodzą z weselem; w domu mojej pani dzieje się przeciwnie, wchodzą z weselem, a odchodzą ze smutkiem. Dlaczego?

Mógłbym powiedzieć jedną tego przyczynę.

Powiedz więc, ażebyśmy cię uznali za tatusia[8] i hultaja, co wcale nie umniejszy twojego poważania.

Co to jest tatuś[9], błazenku?

Błazen w pięknym odzieniu, coś na twoje podobieństwo. Jest to duch: czasami pokazuje się w postaci pana, czasami w postaci prawnika, czasami wygląda jak filozof, tylko że nie filozoficznego szuka kamienia; bardzo często ma minę kawalera, a w ogólności wszystkie formy, pod którymi człowiek rośnie i próchnieje od trzynastego do osiemdziesiątego roku.

Nie całkiem ty błazen.

Jak ty nie całkiem mądry. Ile u mnie błazeństwa, tyle u ciebie braku mądrości.

Tej odpowiedzi nie powstydziłby się Apemantus.

Z drogi! Z drogi! Zbliża się Tymon.

Nie zawsze ja chodzę za kochankiem, starszym bratem lub kobietą; zdarza mi się chodzić i za filozofem.

Oddalcie się, proszę, za chwilę przyjdę rozmówić się z wami

Mam dla każdego z was zlecenie. Ty pójdziesz do Lucjusza, ty do Lukullusa; polowałem dziś z jego dostojnością; ty do Semproniusza. Polećcie mnie ich przyjaźni i dodajcie, iż jestem dumny, że moje interesa[11] dają mi sposobność żądania od nich pieniężnych zasiłków. Żądajcie pięćdziesiąt talentów.

Jak rozkazałeś, panie.

Lucjusz? Lukullus? Hm!

Jeden z dworzan Tymona? O zakład, przynosi mi jakiś prezent. Na uczciwość, w sam czas; śniło mi się tej nocy o srebrnej miednicy i dzbanku. Flaminiuszu, uczciwy Flaminiuszu, witam z poszanowaniem. Daj nam wina.

A teraz powiedz mi, jak się ma ten zacny, doskonały, wspaniałomyślny szlachcic ateński, twój pan dobry a szczodrobliwy?

Zdrowie jego nic do życzenia nie zostawia.

Cieszę się, że zdrów jest. A co tam trzymasz pod płaszczem, mój piękniuchny Flaminiuszku?

Na uczciwość, panie, tylko pustą szkatułkę, z którą przychodzę, w imieniu pana, z prośbą, żeby ją wasza dostojność raczyła napełnić. Pan mój, mając wielką a nagłą potrzebę pięćdziesięciu talentów, wyprawił mnie do wielmożnego pana, a nie wątpi, że mu je dasz bez zwłoki.

La, la, la, la! Nie wątpi, powiada? Niestety! Dobry to pan, wielkoduszny szlachcic, gdyby tylko tak wielkiego dworu nie prowadził! Nieraz, a nawet często obiadowałem u niego i napomykałem mu o tym. Ostatnim nawet razem przyjąłem zaproszenie na wieczerzę dlatego jedynie, żeby mu powiedzieć, aby mniej wydawał, ale ani chciał słuchać mojej rady i z odwiedzin moich korzystać. Każdy człowiek ma swoją wadę, a jego wadą była hojność. Mówiłem mu to, ale nie udało mi się go poprawić.

Przynoszę wino, panie.

Flaminiuszu, od dawna zmiarkowałem, że byłeś roztropnym człowiekiem. Twoje zdrowie!

Wielmożny pan zbyt łaskawy.

Uważałem w tobie umysł zawsze giętki a bystry — oddaję ci tylko sprawiedliwość — zdolny poznać, co rozsądne, i korzystać z okoliczności, jeśli się okoliczność nadarzy: dobre to są przymioty.

Oddal się, mopanku.

Zbliż się, uczciwy Flaminiuszu. Pan twój jest wspaniałomyślnym szlachcicem, ale ty masz rozum i wiesz doskonale, choć do mnie przychodzisz, że to nie pora pożyczania pieniędzy, zwłaszcza dla nagiej przyjaźni, bez żadnych rękojmi. Weź te trzy dukaty dla siebie, uczciwy chłopaku, przymruż trochę oczu i powiedz, że mnie w domu nie znalazłeś. Bądź zdrów!

Kto? Tymon? To mój najlepszy przyjaciel i szlachcic najzacniejszy.

Wiemy o tym bardzo dobrze, choć go nie znamy osobiście. Mogę ci jednak jedną rzecz powiedzieć, mój panie, o której dowiedziałem się ze słuchu; szczęśliwe godziny Tymona już się skończyły i przeminęły; majątek z rąk mu się wyślizga.

Nie, nie wierzę temu; nie zabraknie mu nigdy pieniędzy.

Wierzaj jednak temu, panie, że niedawno jeden z jego dworzan udał się do Lukullusa z prośbą o pożyczenie nie wiem ilu talentów. Ba! Natrętnie nawet nalegał i przedstawiał, w jak wielkiej pan jego był potrzebie; Lukullus mu jednak odmówił.

Co?

Odmówił mu, powtarzam.

Jak dziwne zdarzenie! Na Boga, rumienię się za niego. Odmówił temu honorowemu człowiekowi! To rzecz bardzo niehonorowa. Co do mnie, wyznaję, że odebrałem od niego drobne dowody uprzejmości, jak na przykład: pieniądze, stołowe srebra, klejnoty i tym podobne bagatele, nic nieznaczące w porównaniu z tym, co dostał Lukullus, a przecie, gdyby go był pominął, a do mnie się udał, nigdy bym nie odmówił potrzebnych mu talentów.

Patrz, co za szczęście! To on! Zapociłem się, szukając jego dostojności.

Zacny mój panie…

Serwiliusz! Cieszę się z tego spotkania. Bądź zdrów! Poleć mnie twojemu zacnemu a cnotliwemu panu, mojemu najlepszemu przyjacielowi.

Z przeproszeniem waszej dostojności, pan mój przysyła…

Ha, co przysyła? Już mu tyle winienem, a on zawsze przysyła! Jak mu wdzięczność moją okazać? Powiedz. A teraz co przysyła? Przysyła mnie tylko z naglącą prośbą, panie, abyś mu natychmiast pożyczył, ile tu napisane talentów.

Przysyła mnie tylko z naglącą prośbą, panie, abyś mu natychmiast pożyczył, ile tu napisane talentów.

Co za głupie ze mnie bydlę, żem się do grosza wyszeptał właśnie w porę, w której miałbym sposobność honorowo sobie postąpić! Co za nieszczęśliwe zdarzenie, że wczoraj kupiłem drobny majątek, aby dziś wielki stracić honor! Serwiliuszu, Bóg widzi, nie mogę mu usłużyć, i tym większe ze mnie bydlę, powtarzam. Właśnie miałem zamiar sam posłać do Tymona z tą samą prośbą, biorę tych panów na świadków; ale teraz za wszystkie bogactwa Aten zrobić bym tego nie chciał. Poleć mnie uprzejmie twojemu dobremu panu. Spodziewam się, że nie będzie miał złej o mnie opinii, jeśli nie jestem w możności oddania mu tej usługi; powiedz mu ode mnie, iż uważam to za największą dla siebie boleść, że nie mogę zadośćuczynić żądaniom tak honorowego szlachcica. Dobry Serwiliuszu, czy zechcesz oddać mi tę usługę i powtórzyć mu własne moje słowa?

Doskonale! Honorowy łotr z waszmości. Nie wiedział diabeł, co robił, gdy lepił polityka; sam się zrujnował, bo jestem pewny, iż na tym się skończy, że swoim hultajstwem wybawi się człowiek z diabelskiej niewoli. Co sobie kłopotu pan ten zadaje, żeby się hultajem pokazać! Do uczciwych udaje się wzorów, aby zostać hajdamaką, podobny do tych ludzi, którzy przez gorącą gorliwość gotowi całe królestwo podpalić. Takiej natury jest jego polityczna miłość!

Flaminiuszu, panie, jedno słowo. Powiedz, proszę, czy Tymon gotowy jest nas przyjąć?

Nie, wierzaj mi, niegotowy.

Czekamy na jego dostojność; proszę cię, racz mu to powiedzieć.

Nie potrzebuję mu tego mówić; wie on dobrze, że zbyt tylko wielka wasza gorliwość.

Co tam pod nosem mruczy ten abszytowany mopanek?

Mniejsza o to; on teraz biedny, to dostateczną dla nas zemstą. Kto może śmielej mówić niż ten, co nie ma domu, w którym by złożył swoją głowę? Takiemu wolno wygadywać na kamienice.

Otóż i Serwiliusz; teraz przynajmniej dostaniemy jaką odpowiedź.

Gdybyście raczyli, panowie, wrócić innym razem, nieskończoną oddalibyście mi usługę, bo, na moją duszę, pan mój dziwnie teraz pochopny do złego humoru. Odbiegło go dawne umiarkowanie; chory jest prócz tego i nie wychodzi z komnaty.

O panie, panie! Ratuj, Serwiliuszu!

Zagadnij do niego, Tytusie.

Wielmożny panie, oto mój rachunek.

A to mój.

I mój, wielmożny panie.

I nasz, wielmożny panie.

Niestety! Wielmożny panie.

Pięćdziesiąt talentów, wielmożny panie.

Pięć tysięcy koron, wielmożny panie.

Jaśnie panie…

Jaśnie panie…

Widzę, na uczciwość, że nasi panowie mogą się pożegnać z pieniędzmi. Długi te można nazwać śmiało desperackimi, bo je winien desperat.

Dzień dobry ci, panie.

Przyjmij ode mnie to samo życzenie. Jak się zdaje, pan ten dostojny wziął nas tylko na próbę ostatnim razem.

O tym właśnie rozmyślałem w chwili naszego spotkania. Nie sądzę, aby tak źle z nim było, jak to pozornie utrzymywał, aby doświadczyć kilku przyjaciół.

Że tak źle nie jest, najlepiej dowodzi nowa jego uczta.

Tak sądzę. Przysłał mi naglące zaproszenie; ważne interesa zmusiły mnie do dania mu odmownej odpowiedzi; lecz nowe jego zaklęcia przemogły nad moimi interesami i niepodobna było odmówić.

I ja także bez skutku broniłem się ważnością moich zatrudnień; ani chciał słuchać moich wymówek. Przykro mi, że właśnie gdy przysłał do mnie z prośbą o pożyczkę, wszystkie moje zapasy były wyczerpane.

I mnie ta sama myśl dręczy, zwłaszcza gdy widzę, jaki obrót wzięły rzeczy.

Wszyscy w takim samym znajdują się położeniu. Ile żądał od ciebie?

Tysiąc dukatów.

Tysiąc dukatów!

A od ciebie?

Do mnie przysłał po… ale otóż nadchodzi.

Witam was serdecznie, mości panowie, jak się macie?

Jak najlepiej, skorośmy dobre od ciebie otrzymali wiadomości.

Jaskółka nie leci chętniej za latem niż my za tobą, panie.

Ani chętniej ucieka przed zimą; tak wędrownym ptakiem jest człowiek. głośno: Panowie, obiad nie zapłaci wam długiego czekania, tymczasem raczcie przynajmniej muzyką wasze uszy, byle odgłos trąby nie był za szorstką dla nich potrawą. Wkrótce wszystko będzie gotowe.

Spodziewam się, panie, iż się na mnie nie gniewasz, że odprawiłem twojego posłańca z próżnymi rękami.

O, niech cię głowa o to nie boli.

Szlachetny panie…

Ach, mój dobry przyjacielu, jakże zdrowie?

Rumienię się od wstydu, że kiedy ostatnim razem przysłać do mnie raczyłeś, byłem tak nieszczęśliwym żebrakiem.

Zapomnij o tym, panie.

Gdybyś był przysłał tylko dwie godziny wcześniej…

Niech cię myśl ta nie kłopocze. Dalej, wnieście wszystko razem!

Wszystkie półmiski przykryte.

Prawdziwy królewski bankiet.

Możesz rachować na wszystko, co w tej porze roku za pieniądze można dostać.

Jak się macie? Co za nowiny?

Alcybiades wygnany. Czy słyszałeś o tym?

Alcybiades wygnany?

Tak jest, możecie mi wierzyć.

Jak to? Jak to?

A za co, proszę?

Zacni moi panowie, raczcie się przybliżyć.

Wkrótce opowiem ci szczegóły; ale teraz wspaniała uczta nas woła.

Zawsze po staremu.

Tylko czy to długo potrwa? Czy to długo potrwa?

Trwa dotąd — ale z czasem — być może…

Rozumiem.

Zasiadajcie proszę, a każdy z takim ogniem, z jakim by się przysuwał do ust swojej kochanki. Wszędzie te same zastawione potrawy. Tylko nie róbcie z naszej uczty miejskiego bankietu, nie pozwólcie, żeby ostygły potrawy, nim się zgodzimy, kto pierwszy zajmie miejsce. Siadajcie! Siadajcie! Tylko zacznijmy od bogów. Wy, potężni dobrodzieje, ześlijcie rosę wdzięczności na nasze zebranie! Rozlewajcie wasze dary, aby dziękowali wam ludzie, ale zatrzymajcie zawsze cząstkę na później, jeśli nie chcecie, żeby pogardzano waszą boskością. Użyczcie każdemu, co trzeba, żeby nic musiał pożyczać u drugich; bo gdyby waszemu nawet bóstwu przyszło pożyczać u ludzi, ludzie wyparliby się bogów. Sprawcie, żeby uczta była ucztującym droższą od traktującego. Nie dozwólcie, aby tam, gdzie się zebrało piętnastu, nie było mendla hultajów; a jeżeli dwanaście kobiet zasiądzie do stołu, sprawcie, żeby ich tuzin był — czym już jest teraz. Niech gniew wasz dotknie, o bogi, senatorów ateńskich z całą kliką pospolitego ludu; niech własne ich wady posłużą do ich ruiny; a co do tu przytomnych moich przyjaciół, jak niczym są dla mnie, tak nie błogosławcie im w niczym, i ja też na nic ich zaprosiłem. Odkryjcie, kundle, i chłepczcie!

Jaka myśl jego dostojności?

Nie pojmuję.

Co o tym wszystkim myślicie, panowie?

Jak nazwać to szaleństwo Tymona?

Uch! Czy nie widziałeś mojej czapki?

Płaszcz mój zgubiłem.

Pan ten oszalał i słucha tylko swoich przywidzeń. Dał mi niedawno klejnot, a teraz odtrącił go od mojego kapelusza. Czy nie widziałeś mojego klejnotu?

A ty czy nie widziałeś mojej czapki?

Tam leży.

A tu widzę płaszcz mój.

Nie traćmy czasu!

Tymon zwariował!

Wiedzą coś o tym biedne me golenie.

Dawał brylanty, dziś daje kamienie.

Szlachetny Tymonie, jaką mogę oddać ci usługę?

Żadnej; stwierdź tylko dobitniej moje przekonanie.

Jakie, Tymonie?

Przyrzecz mi przyjaźń, a nie dotrzymaj. Jeśli mi nie przyrzeczesz, niech cię skarzą bogi, bo jesteś człowiekiem! A jeśli dotrzymasz, niech cię skarżą, bo jesteś człowiekiem.

Gdzie mój żołądek znajdzie pokarm albo raczej tam, gdzie jem go.

Jakże bym pragnął, żeby trucizna była mi posłuszną i myśl moją odgadła!

Gdzież byś ją posłał?

Na sos twoim potrawom.

Nigdy nie znałeś środka ludzkości, ale tylko dwa jej ostateczne końce. Kiedy byłeś w twojej pozłocie i perfumach, śmiali się z ciebie ludzie dla twojej zbytniej wykwintności; dziś w twoich łachmanach, nie masz znowu żadnej i ludzie znów gardzą tobą dla przeciwnej ostateczności. Weź ten migdałek i zjedz go.

Nie karmię się tym, czego nienawidzę.

Czy nienawidzisz migdałków?

Jeśli pochodzą od ciebie.

Gdybyś zaczął wcześniej brzydzić się migdałkami, kochałbyś teraz lepiej samego siebie. Czy znałeś kiedy marnotrawcę, którego by kochano, gdy przeszastał majątek?

Czy znałeś kiedy człowieka, którego by kochano bez majątku?

Mnie pierwszego.

Rozumiem; byłeś dość bogaty, aby psa wyżywić.

Jakie stworzenie na świecie najpodobniejsze, twoim zdaniem, do twoich pochlebców?

Najpodobniejsze kobiety, ale mężczyźni to żyjące pochlebstwo. Co byś zrobił ze światem, Apemancie, gdyby w twojej był mocy?

Dałbym go bestiom na pastwę, żeby się pozbyć ludzi.

Czy chciałbyś i sam zginąć w zagładzie ludzi i zostać bestią wśród bestii?

Bez wątpienia, Tymonie.

Bestialska ambicja i daj Boże, żeby się spełniła. Gdybyś był lwem, lis by cię oszwabił; gdybyś był jagnięciem, lis by cię zdławił; gdybyś był lisem, lew by cię podejrzewał na lada osła oskarżenie; gdybyś był osłem, własne głupstwo byłoby ci męczarnią i żyłbyś tylko jako śniadanie dla wilka; gdybyś był wilkiem, dręczyłoby cię twoje obżarstwo i nieraz ryzykowałbyś życie dla obiadu; gdybyś był jednorożcem, duma i wściekłość byłaby twoją zgubą i gniew twój własny wydałby cię na pastwę; gdybyś był niedźwiedziem, koń by cię zabił kopytem; gdybyś był koniem, lampart by cię schwytał; gdybyś był lampartem, byłbyś lwa krewnym, a familijne cętki zapłaciłbyś życiem; jedynym dla ciebie ratunkiem byłaby ucieczka, jedyną obroną nieobecność. Jakąż mógłbyś zostać bestią, żebyś zaraz nie stał się łupem innej bestii? Jaka już i teraz z ciebie bestia, że nie widzisz swojej zguby w tej przemianie?

Gdyby rozmowa z tobą mogła mi smakować, to byłoby teraz. Rzeczpospolita ateńska stała się puszczą bestii.

Jak to? Więc osioł mur przeskoczył[20], że się z miasta wymknąłeś?

Widzę zbliżających się poetę i malarza: niech dżuma ich towarzystwa spadnie na ciebie. Co do mnie, boję się zarazy i umykam. Jak nie będę miał nic lepszego do roboty, odwiedzę cię znowu.

Jak nie będzie innego prócz ciebie żyjącego stworzenia, dobre znajdziesz u mnie przyjęcie. Wolałbym zostać psem żebraka niż Apemantem.

Gdzie on mógł schować to złoto? To pewno jaki biedny ułomek, jaka licha resztka dawnej jego fortuny. Tylko brak złota i odstępstwo przyjaciół przywiodły go do tej melancholii.

Biega wieść, że ma skarby niewyczerpane.

Spróbujmy. Jeśli o skarb ten nie dba, odstąpi go nam bez trudności; ale jeśli go pilnuje łakomo[21], jak się do niego dostać?

To prawda, boć go nie nosi na sobie, musiał go gdzieś schować.

Czy to nie on?

Gdzie?

Wygląda, jak nam powiadano.

To on; poznałem go.

Witaj nam, Tymonie!

Co tam nowego, złodzieje?

Żołnierze, nie złodzieje.

Jedno i drugie, a w dodatku synowie niewiasty.

Nie, nie złodzieje, lecz ludzie w potrzebie.

Prawie mnie odczarował od mojej profesji, namawiając mnie do niej.

Tylko przez zawziętość na ród ludzki daje nam te rady, nie żeby nam się szczęściło w naszym cechu.

Uwierzę mu jak nieprzyjacielowi i wyrzeknę się naszego rzemiosła.

Czekajmy wprzódy na pokój w Atenach. Nie ma tak opłakanych czasów, w których by człowiek nie mógł zostać uczciwym.

Jeśli dobrze zauważyłem miejsce, gdzieś niedaleko stąd mieszka.

Co myślisz? Czy można wierzyć, że tyle ma złota?

Nie ma wątpliwości. Alcybiades tak twierdzi; Frynia i Tymandra wyniosły od niego kupy złota; wzbogacił także kilku biednych maruderów, a powiadają, że swojemu dawnemu intendentowi dał ogromną jakąś sumę.

A więc to jego bankructwo było tylko próbą przyjaciół?

Nic więcej. Zobaczysz go znowu w Atenach, kwitnącego jak palmowe drzewo między najwyższymi. Dobrze więc będzie, gdy mu ofiarujemy naszą miłość w tym mniemanym jego ubóstwie; będzie to dowodem naszej uczciwości, a wedle wszelkiego podobieństwa napełni nasze sakwy rzeczą, po którąśmy przyszli, byle to była prawda o jego fortunie.

Co mu dasz teraz w podarunku?

Na teraz nic prócz odwiedzin; ale przyrzeknę mu arcydzieło.

I ja za twoim pójdę przykładem; będę mu prawił o poemacie, który zamierzam mu poświęcić.

Pyszny z ciebie artysta! Nie potrafisz jednak odmalować brzydszego od siebie człowieka.

Chcesz więc koniecznie być wzorem łotra w swoim własnym utworze. Chcesz więc chłostać twoje własne wady w innych ludziach. Zrób tak, a mam dla ciebie złoto.