William ShakespeareDwaj panowie z Weronytłum. Stanisław Koźmian

Pasterz szuka barana, a nie baran pasterza, lecz ja mego pana szukam, a mój pan mię nie szuka, stąd widać, żem nie baran.

Baran dla paszy chodzi za pasterzem, pasterz dla strawy nie chodzi za baranem. Ty gwoli[21] twym zasługom chodzisz za twym panem, twój pan według[22] zasług nie chodzi za tobą, stąd więc jesteś baranem.

Jeszcze jeden taki dowód, a zabeczę: bee!

Lecz słuchaj, czyś mój list Julii doręczył?

A jużci[23], panie; ja, zgubiony baran, list twój oddałem onej[24], wytrefionemu[25] barankowi, a ona, wytrefiony baranek, mnie, zgubionemu baranowi, nic za trud nie dała.

Brak mi tu pastwiska dla tak licznej trzody baranków.

Jeśli brak, a grunt przeciążony, to ją lepiej wybrakuj.

Znów się zgubiłeś, raczej tobie marsz do kata.

Co, masz dukata? O, mniej dukata starczy mi za to, żem list nosił.

Nie rozumiesz; do kata znaczy: do oprawcy.

Lecz czyż po odebraniu mego pisma nie skinęła, nie rzekła nic?

Po nim.

Nic i po nim, to razem będzie nicponiem.

Nie zrozumiałeś mię, panie, jam ci mówił, że skinęła. Ty się pytasz, czy po odebraniu tego pisma nie skinęła, nie rzekła nic. Po nim, odpowiadam, jużci[28] nie przed nim.

Co społem[29] wzięte, staje się nicponiem.

Teraz więc, gdyś w składaniu tyle zażył trudów, weź to za twe trudy.

Nie, tobie się to należy za wręczenie listu.

No, widzę, że cierpliwie muszę cię znosić.

Jak to znosić mię musisz?

Nosząc twój list uczciwie, a za trud niczego nie otrzymując prócz nazwania nicponiem.

Dalibóg[30], rączy masz dowcip.

A jednak twej opieszałej kieski dognać nie może.

No, no, otwórz twą tajemnicę pokrótce. Cóż ona rzekła?

Otwórz twą kieskę, aby twój pieniądz i moja tajemnica mogły się razem objawić.

Masz więc za twój trud. Cóż rzekła?

Zaprawdę mniemam, panie, że jej zdobyć nie zdołasz.

Co, czyś tyle z niej wydobył?

Mnie się nic, panie, nie udało z niej wydobyć, nic, ani nawet jednego dukata za wręczenie listu. A ponieważ ona tak twardą była względem mnie, com wyznanie twego serca jej przyniósł, bodaj czy również twardą się nie okaże tobie, gdy ci wyjawi swoje[31]. Nie dawaj jej żadnego zadatku, chyba kamienie, gdyż ona twarda jak stal.

Cóż, nic więc nie rzekła?

Nic, ani nawet: „Weź to za twe trudy”. Dzięki ci, że chcąc wydać się hojnym, dałeś mi dydka[32], więc, wet za wet, noś sam twe listy na przyszłość. Za czym idę polecić cię memu panu.

Co ty robisz, śmiałku?

Wołam, bo inaczej ona nie usłyszy.

A któż ci kazał ją przyzywać?

Własna twa godność, panie, albom cię nie zrozumiał.

Zawsześ[75] zanadto pośpieszny.

A jednak niedawno co dostałem po uszach, żem był powolnym[76] zanadto.

Mniejsza o to. Powiedz mi, czy znasz Sylwię?

Czy tę, w której się kochasz?

I skądże ty wiesz, że ja się kocham?

Zaiste[77] po szczególnych tych znakach: Naprzód[78] uczyłeś się tak jak Protej załamywać ręce, niby jaki malkontent, lubować w miłosnej piosnce jak szczygieł, chodzić samotnie jak człowiek tknięty zarazą, wzdychać jak student, kiedy abecadło zgubi[79], płakać jak młode dziewczę, gdy starą babkę pochowa, pościć jak skazany na dietę, nie spać jak sknera z obawy złodzieja[80], wyć żałośnie jak żebrak w Dzień Zaduszny. Dawniej zwykł byłeś[81], kiedyś się śmiał, piać jak kogut, gdyś chodził, stąpałeś jak lew, gdyś pościł, to tylko zaraz po obiedzie, gdyś smutnie spoglądał, to jeno[82] wtedy, gdyś nie miał pieniędzy. A teraz całkiem przeistoczyła cię kochanka, tak że gdy spojrzę na cię[83], zaledwie wystawić[84] sobie mogę, żeś ty mój dawny pan.

I czyż to wszystko spostrzec można we mnie?

Wszystko to widać bez ciebie.

Beze mnie? To być nie może.

Bez czy przez ciebie, to jedno, bo bez ciebie nie byłoby takiego dudka[85] jak ty na świecie, a tyle opiłeś się tych szaleństw, że one wszystkie przez ciebie przezierają jak brudna woda przez szklane naczynie[86], tak że każde oko, co na cię spojrzy, staje się doktorem, by robić spostrzeżenia nad twą chorobą.

Lecz powiedz, znasz ty moją Sylwię?

Czy tę, w którą tak wlepiasz oczy, gdy siedzi przy wieczerzy?

Czyś i to spostrzegł? O niej samej mówię.

Nie znam jej, panie.

Jak to? Znasz ją po moim spozieraniu[87], a jednak jej nie znasz?

Nie dziw, bo tak strasznie namalowana.

To tyś malowany, że nie widzisz jej piękności.

Widzę, aż nadto dobrze!

Co aż nadto?

Że nie tak piękna, jak ją malujesz.

Owszem, wszędzie wyróżnia się pięknością nad wszelką miarę, a jej uprzejmości są bez liczby[88].

Nie przeczę, bo pierwsza wyróżowana, a drugie wyrachowane.

Jak to wyróżowana? Jak to wyrachowane?

Bo żeby się wydać piękną, tyle kładzie różu, iż nikt na jej piękność rachować[89] nie może.

Czyż mię za nic rachujesz[90]? Przecież ja tak wysoko jej wdzięki cenię.

Tyś jej nie widział, odkąd w cenie tak strasznie spadła.[91]

Od jakże dawna tak strasznie się zmieniła?

Od czasu jak ją pokochałeś.

Jam ją pokochał od pierwszej chwili i zawsze ją piękną widzę.

Jeśli ją kochasz, to jej widzieć nie możesz.

A to jakim sposobem?

Bo miłość jest ślepa. O, gdybyś miał moje oczy lub gdyby twe własne posiadały przenikliwość, z jaką dawniej zwykłeś był[92] drwić z Proteja, że chodził bez podwiązek.

Cóż bym wtedy obaczył[93]?

Twe dzisiejsze szaleństwo, a jej straszną zmianę. Gdyż on, że się kochał, nie miał oczu, by pończochę podwiązką okręcić, a tobie, że się kochasz, brak oczu nawet do włożenia pończochy na nogę.

Więc i ty może się kochasz, chłopcze, gdyż dziś rano nie miałeś oczu do oczyszczenia mych trzewików.

Prawda, zanadtom się zakochał[94] w poduszce. Dzięki ci, żeś mię skropił za mą miłość, teraz bowiem mogę śmielej przyganiać twojej.

Koniec końców, stoję w jarzmie miłości.

Wolałbym, żebyś usiadł i pozbył się jej co prędzej.

Wczoraj wieczór kazała mi napisać wiersze do jakiejś osoby, którą kocha.

I tyś napisał?

Napisałem.

Koślawe pewnie.

Nie, chłopcze, wysadziłem się[95], ilem tylko zdołał. Cyt! Oto ona.

Cóż tam sam z sobą rozumujesz?

Nic, tylko sobie rymuję. Tobie, panie, cały rozum zostawiam.

Ku czemu?

Ku usposobieniu się na posła od Sylwii.

A do kogo?

Do ciebie samego. Ona bowiem umizga się[104] do ciebie pod przenośnią.

Pod jaką przenośnią?

Przenosząc wyrazy listu na ciebie samego.

Przecież do mnie nie pisała?

Na cóż miała pisać, kiedy cię nastroiła, żeś sam do siebie napisał. A co, czy trudno ci jeszcze rozwiązać serię zagadnień, które ci zadała?[105]

Wierz mi, że trudno.

Któż by ci na serio wierzył? Lecz czyś na serio od niej żadnego przy tym zadaniu nie dostał zadatku?

Nie, gdyż mię odprawiła z kwitkiem.

Prawda, bo z listem.

Z listem, który napisałem do jej przyjaciela.

A którym skwitowała się z tobą, więc na tym koniec, i kwita.

Oby to jeszcze na gorsze nie wyszło.

Jam już po obiedzie.

Ej, posłuchaj, panie, chociaż miłość jest kameleonem, a przeto może żyć powietrzem[107], jam człowiek, żywię się potrawami, mięsa potrzebuję. Nie bądź jak twoja kochanka. Daj się poruszyć.

Oj, caluteńka godzina upłynie, nim płakać przestanę. Wszystek ród Lanców odznacza się właśnie tą samą wadą. Jam też moją cząstkę w spadku dostał, jako syn wytrawny, i jadę z panem Protejem na dwór cesarski. Nie ma na świecie tak twardego stworzenia jak ten pies mój, Krab. Moja matka szlocha, ojciec utyskuje, siostra beczy, nasza dziewka wyje, kotka załamuje łapki, zgoła, cały dom w strasznej rozpaczy, a jednak ten dzikiego serca kondel[108] ani jednej łzy nie uronił. AntysemityzmTo kamień, głaz prawdziwy, nie ma w nim więcej litości niż w psie jakim. Żyd nawet byłby płakał, patrząc na nasze rozstanie.[109] Co mówię, ślepa moja babka, rozstając się ze mną, oczy wypłakała. Ot, przedstawię wam, jak to było.

Niech ten trzewik będzie moim ojcem. Nie, ten lewy trzewik będzie moim ojcem. Nie, nie, ten lewy trzewik jest moją matką. Nie, ani tak, ani owak być nie może. A jednak tak jest, tak jest, bo ma gorszą podeszwę. Ten dziurawy trzewik jest więc moją matką, a ten moim ojcem. Niech mię piorun trzaśnie, jeśli tak nie jest.

Teraz, panie, ta laska jest moją siostrą, bo, zważ dobrze, biała jak lilia, a smagła jak trzcina. Ten kapelusz jest Hanką, naszą dziewką[110]. Ja zaś jestem psem. Nie, pies jest sam sobą, a jam także pies, o! Pies jest mną, a i ja jestem sam sobą — wyśmienicie, wyśmienicie! Teraz przychodzę do ojca: „Ojcze, twoje błogosławieństwo!” Teraz niech trzewik od wielkiego płaczu nie rzeknie ni słowa. Teraz należy mi uściskać ojca, ale on wciąż ryczy.

Teraz idę do matki, o! gdyby mogła przemówić, ale ona z obłąkania jak drewno. Przecież pocałuję ją

Tak, to ona, to mojej matki oddech, czy tędy, czy owędy. Teraz zbliżam się do mej siostry. Słuchaj, jak jęczy. A przez ten cały czas pies ani jednej łzy nie roni, ani jednego słówka nie przemawia. A patrz, jakim strumieniem po tym pyle płyną łzy moje!

Spiesz się, śpiesz, Lanco, prędzej na barkę. Twój pan już odpływa. Będziesz go musiał chyba czółnem i wiosłem gonić. Cóż ci to, czego płaczesz, człowieku? Prędzej, mazgaju, nie pieść się, bo jeśli tu dłużej guzdrać się będziesz, woda cię odpłynie[111], i na nic ci się to pieszczenie nie zda.

Tak, tak, zgadłeś, to jest razem[112] i pies, i szczenię, i na nic mi się nie zda, więc nie dbam, jeśli je stracę, bo to najnieczulsze[113] pies-szczenię, jakie kiedy u człowieka piszczało na sznurku.

Co znaczy najnieczulsze pieszczenie?

A jużci to moje pies-szczenię na sznurku, ten mój pies Krab.

Głupiś, jam mówił, że jeśli się tu dłużej z sobą pieścić będziesz, stracisz przyjazną toń[114] na wodzie, tracąc tę toń, stracisz podróż, tracąc podróż, stracisz swego pana, a tracąc pana, stracisz swą służbę, a tracąc… Cóż to się znaczy, czemu mi gębę zatykasz?

Bo się boję, żebyś nie stracił języka.

Gdzieżbym miał go stracić?

W tak długich jak te gadkach.

Co? w gatkach?

Stracić toń i podróż, i pana, i służbę, i pieszczenie, i szczenię!

To za wiele, mój bracie. O, gdyby rzeka do dna wyschła, zdołałbym ją napełnić moimi łzami. Gdyby wiatr ustał, moje westchnienia pognałyby łódkę.

Ruszaj mi zaraz, gamoniu! Kazano mi co tchu cię przyzwać.

Możesz sobie przezywać mię, jeśli śmiesz.

A co, nie pójdziesz mi stąd?

Kiedy trzeba, to trzeba, więc pójdę.

Służko[115] mój!

Pani moja!

Patrz, panie, Turio na ciebie się marszczy.

To z miłości, chłopcze.

Ale nie ku tobie.

A więc ku mej pani.

Byłoby dobrze, gdybyś go przetrzepał.

Służko, tyś w złym humorze.

Zaiste, pani, tak się wydaję[116].

Czyż wydajesz się tym, czym nie jesteś?

I to być może.

Tak czynią obłudnicy.

Tak i ty czynisz.

Czymże się zdaję, czym bym nie był w istocie?

Mądrym.

Jakiż na odwrót masz dowód, że nim nie jestem?

Twoją głupotę.

Przez cóż widzisz moją głupotę?

Szacując cię po twej szacie, widzę twą głupotę przez twą chudą kapotę, więc jesteś kaput[117].

Przecież ona dubeltowa[118].

Więc dubeltowa i twa głupota.

Ważysz się to mówić?

Co, Turio, ty się zżymasz[119], mienisz się na twarzy?

Wybacz mu, pani, gdyż on jest rodzajem kameleona.

Który miałby większą ochotę krwi twojej skosztować niż żyć twoim powietrzem.

Czy tak powiedziałeś?

Tak, i już na ten raz kończę.

Dobrze wiem o tym, że zawsze prędzej kończysz, niż poczynasz.

Tęgi słów nabój, panowie, i szybko wystrzelony.

W istocie, pani. Dziękujemy dawcy.

Któż nim jest, służko?

Ty sama, luba pani, boś ty dała ognia. Turio cały swój dowcip pożycza z twoich oczu i to, co pożycza, wydaje przez grzeczność w twoim towarzystwie.

Jeśli, mospanie[120], w sporach ze mną słowo za słowo wydawać będziesz, prędko zrobię twój dowcip bankrutem.

Niewątpliwie, mospanie, posiadasz niemały słów zapas, ale zdaje mi się, brak ci wszelkiej innej monety dla twych pachołków, bo widać po ich liberii, aż do gołego wytartej, że tylko gołymi słówkami ich żywisz.

Dość już, panowie, dość tego; oto mój ojciec nadchodzi.

Na uczciwość, Lanco, całym cię sercem witam w Mediolanie.

Nie kłam, luby młodziku, gdyż mię całym sercem nie witasz. Zawsze mi się widzi, że póty człowiek niestracony, póki nie wisi, ani też gdziekolwiek całym sercem powitany, póki pewna kwota nie brzęknie i szynkarka nie powie: „witaj”.

Ej, ty szalona pałko, nie bój się, zaraz z tobą pójdę „Pod Wiechę”, gdzie za jedną pięciogroszówkę znajdziesz tysiąc powitań. Lecz wprzód powiedz mi, jakże twój pan rozstał się z panną Julią?

Zaprawdę, jak się wprzód zwarli na serio, tak się potem w żarcie nader grzecznie rozstali.

Ale czy ona pójdzie za niego?

Nie.

Czemu? To może on się z nią ożeni?

I to nie.

Więc cóż, czy się rozpadli?

Gdzie tam. Oboje caluteńcy jak ryba.

Jakżeż przeto z nimi sprawa stoi?

Oto tak: kiedy z nim dobrze stoi, to i z nią stoi dobrze.

Jakiż ty osieł[146], nic z ciebie dostać nie mogę ani dostać[147] do znaczenia twych konceptów.

Jakiż ty bałwan, że nie możesz. Patrz, ta moja pałka zawsze dostać zdolna.

Czy w tym, co mówisz?

I w tym także, co robię. Spójrz, jakkolwiek się na niej oprę, ona i mi zawsze dostoi[148].

Widzę, widzę, równie jak i ty dostojna.

Wszystko to jedno, bo co mi dostać zdolne, gdy się opieram, to może i dostać do znaczenia w tym, co mówię.

Ale żart na stronę, czy będzie co z tego małżeństwa?

Mego psa się spytaj. Jeśli ci powie „tak”, to będzie, jeśli powie „nie”, to będzie, jeśli machnie ogonem i nic nie powie, to także będzie.

Stąd więc wniosek, że bądź co bądź, a będzie.

Takiej tajemnicy nigdy się ode mnie nie dowiesz, chyba przez przypowieść.

Rad jestem, że i tak się jej dowiem. Lecz, Lanco, co powiesz na to, że mój pan stał się wiernym poplecznikiem miłości.

Jam go inszym[149] nigdy nie znał.

Jak co?

Jak wierutnym[150] ulicznikiem, właśnie jak o nim powiadasz.

Czemu przekręcasz, kapcanie[151].

Przecież, dudku, nie o tobie, ale o twoim panu to mówię.

Powtarzam ci, że mój pan stał się zapalonym kochankiem.

A cóż mi do tego? Nie dbam, choćby się i spalił w miłości. Jeśli chcesz pójść ze mną na wódkę, to dobrze. Jeśli nie, toś jest Hebrajczykiem, Żydem i niegodny zwać się chrześcijaninem.

A to czemu?

Bo nie posiadasz nawet tyle chrześcijańskiej miłości, aby pójść z chrześcijaninem na ochrzczoną[152] wódkę. Co, czy pójdziesz?

No, jestem już na twe usługi.

Goń, goń, goń, chłopcze, wynajdź mi go zaraz.

Oho! oho!

Cóżeś tam spostrzegł?

Właśnie rodaka, którego gonimy, każdy bowiem włosek na jego głowie jest włoskiem.

Czy to Walencjo?

Nie.

Któż więc, czy duch jego?

I to nie.

Cóż więc?

Nic.

Czyż nic może gadać? Panie, mamże uderzyć?

W kogo chcesz uderzyć?

W nic.

Żem głupiec, to prawda, a jednak mi nie brak rozumu, by poznać, że mój pan trochę hultaj. Jeśli hultaj, wszystko to jedno, czy trochę, czy cały. Jeszcze się taki człowiek nie urodził, co by wiedział, że i ja się kocham, a przecież kocham się na zabój. Czwórka koni nie wyciągnęłaby tego sekretu ze mnie ani też tego, kto jest tym ktosiem, w kim się kocham. A jednak tym ktosiem jest kobieta. Lecz jaka kobieta, tego sam nie wiem. A jednak to dziewczyna mleczarka. A jednak nie dziewczyna, gdyż już kumoszki na chrzcinach miewała. Jednak dziewczyna, bo jest dziewką u swego pana i służy mu za najem. Więcej ona posiada przymiotów niż jaka taksica, co już wiele na prostonożną chrześcijankę[194].

Oto kotalok[195] jej zdolności. Imprimis[196]: „może dźwigać i przynieść”. Wszak i koń więcej nie zdoła. O nie, koń tylko dźwiga, ale przynieść niczego nie potrafi, więc ona lepsza od kobyły. Item[197]: „umie doić krowy”. Zważ dobrze, co to za wyborna cnota w dziewce z czystymi rękoma.

Jak się masz, sinior[198] Lanco, jakie wieści u waszmości?

Wasz nie na moście, ale już na morzu.

Jak widzę, nie pozbyłeś się dawnej przywary, zawsze słowa przekręcasz. Pytam, jakie wieści w twoim papierze?

Najczarniejsze ze wszystkich, jakieś kiedykolwiek słyszał.

Jakżeż czarne, człowieku?

Czarne jak atrament.

Dajże mi je przeczytać.

Idź sobie, ośla głowo, wszak ty czytać nie umiesz.

Kłamiesz, bo umiem.

Poczekaj, zaraz cię wypróbuję. Powiedz mi: kto cię pouczył?

Kto mię począł? Jużci syn mego dziadka.

Nieprawda, głupi nygusie[199], bo to córka twej babki[200]. A więc się okazało, że czytać nie umiesz.

Ty mię, dudku, wypróbuj na twym papierze.

Masz

i niech ci święty Mikołaj szczęści.

Imprimis: „Umie doić krowy”.

Bez wątpienia, tęgo doić umie.

Item: „Warzy dobre piwo”.

Stąd przysłowie: Jakiegoś sobie piwa nawarzył, takie wypij.

Item: „Sporo szyje”.

To jakbyś powiedział: sporą ma szyję.

Item: „Umie podrabiać pięty w pończochach”.

Przewyborna rzecz dla wiercipięty. Nie będzie potrzebował nadrabiać miną kolo niej, kiedy ona zdoła mu pięty podrabiać.

Item: „Umie prać i chędożyć[201]”.

Szczególna cnota, gdyż wtedy nie będzie potrzeba ani prać jej, ani chędożyć.

„Umie prząść na kołowrocie”.

Byle tylko z kołowrotu nie umarła, sama sobie wyprzędzie na życie.

Item: „Posiada wiele cnót bezimiennych”.

Jeśli dzieci bezimiennych, to rzecz inna, bo te, nie znając swoich ojców, są bezimiennymi niecnotami.

Więc teraz idą jej niecnoty.

Jej cnotom na pięty następując.

Item: „Nie trzeba jej całować, póki na czczo, a to z przyczyny jej oddechu”.

Mniejsza o to, tę wadę można naprawić śniadaniem. Czytaj dalej.

Item: „Słodką ma buzię”.

To nagradza za kwaśny oddech.

Item: „Śpiąc, gada przez sen”.

I to ujdzie, byle tylko nie spała, gadając.

Item: „Powolna jest w mowie”.

Jakiż to łotr, co śmiał to położyć między przywary? Powolność w mowie jest jedyną cnotą kobiety. Proszę, wymaż to stąd, a umieść powyżej jako główną cnotę.

Item: „Próżną jest”.

Także wymaż, wszakże to spadek po Ewie i odjętym być jej nie może.

Item: „Nie ma zębów”.

Tym lepiej, bo ja kromkę lubię.

Item: „Klnie jak jędza”.

Wtedy to najlepsze, że nie ma zębów, by kąsać.

„Często trunek przechwala”.

Jeżeli trunek dobry, powinna go chwalić. Jeżeli ona nie będzie chwalić, to ja będę, bo dobre rzeczy chwalić należy.

Item: „Zbyt jest hojną”.

W mowie nie, gdyż tam napisano, że w niej za powolna. Workiem nie zdoła, bo ja go dobrze chować będę. A w innym jeszcze względzie, mogłoby być, ale temu nie poradzę. Czytaj dalej.

Item: „Ma więcej włosów niż rozumu, więcej wad niż włosów, a więcej pieniędzy niż wad”.

Zatrzymaj się tu. Muszę ją mieć. Dwa czy trzy razy była ona moją i nie moją w tym ostatnim paragrafie. Powtórz go raz jeszcze.

Item: „Ma więcej włosów niż rozumu”.

Więcej włosów niż rozumu. Być to może. Zaraz tego dowiodę. Solniczka obejmuje sól, a więc jest większą od soli. Włosy, które rozum pokrywają, znaczą więcej niż rozum, gdyż w większym kryje się mniejsze. Cóż dalej?

„I więcej wad niż włosów”.

To rzecz przerażająca. O, gdyby tego tu nie było!

„I więcej pieniędzy niż wad”.

Dość już, jedno to słówko wszystkie wady czyni miłymi. Więc ją sobie wezmę, a jeśli z tego wyniknie małżeństwo, gdyż nic na świecie nie jest niepodobne[202]…

Cóż wtedy?

Wtedy ci powiem, że twój pan czeka na ciebie u północnej bramy.

Na mnie?

Na głupca, jakim jesteś. Jeśli kiedy czekał na kogo innego, to niezawodnie na mądrzejszego od ciebie człowieka.

Mam iść do niego?

Nie iść, ale biegnąć, boś tak długo tu mitrężył, że tylko biegnąc co tchu, zdołasz się sprawić.

Czemużeś mi tego prędzej nie powiedział? Niech cię tam z twymi miłosnymi listami!

Dostanie teraz basy[203] za to, że mój list czytał. Gamoń bez wychowania, co w cudze sekrety wgląda! Pójdę z nim, aby się nacieszyć cięgami, które ten chłopiec otrzyma.

Cóż to, mój młody gościu, zda mi się, żeś alkoholiczny[223]. Czemu? powiedz, proszę.

Jużci temu, mój gospodarzu, że wesołym być nie mogę.

No, musisz nam być wesołym. Zaprowadzę cię, gdzie usłyszysz muzykę i ujrzysz młodziana, o którego się wypytujesz.

Lecz czyż głos jego usłyszę?

Usłyszysz niezawodnie.

To właśnie muzyką mi będzie.

Słuchaj, słuchaj.

Jestże on między nimi?

Jest, ale cicho, słuchajmy.

Cóż to? Smutniejszyś teraz, niż wprzód byłeś? Co ci jest? Czyż ci muzyka nie sprzyja?

Mylisz się, to muzykant mi nie sprzyja.

A to czemu, mój piękny młodzieniaszku?

Bo gra fałszywie, ojcze.

Jak to? Czy gra fałszywie na strunach?

Owszem, a jednak tak fałszuje[224], że targa mego serca struny.

Snadź czułe masz ucho.

O! chciałbym być głuchym, gdyż czułe ucho tłumi serce moje.

Widzę, że nie lubisz muzyki?

Wcale nie, kiedy tak rozdziera.

Słuchaj, jaka luba w melodii zmiana.

Właśnie to ta zmiana mię razi.

Chciałżebyś, aby zawsze jedno grali?

Powtórzę ci, co mi Lanca, jego sługa, powiedział: kocha ją nad wszelką miarę.

Gdzież jest Lanca?

Po swego psa poszedł, bo mu pan kazał zanieść go jutro w podarku tej oto kochance.

Cicho! Usuńmy się na bok! Towarzystwo się rozchodzi.

Gdzież się spotkamy?

Przy źródle świętego Grzegorza.

Bądź zdrów.

PiesKiedy pies, co ma człowiekowi służyć, zacznie jak kondel płatać mu figle, zważ dobrze, jaka to wtedy bieda. Oto ten, któregom od szczenięcia wychował, ten, któregom uratował od wody, gdy troje czy czworo jego ślepych braciszków i siostrzyczek topiono! Wymusztrowałem go tak, że każdy bez wahania mógłby powiedzieć: „I ja bym psa tak musztrował”. Otóż poszedłem ofiarować go pani Sylwii w podarku od mego pana, lecz zaledwie wstąpiłem na próg jadalnego jej pokoju, aż tu on smyk do jej półmiska i caps za udo kapłona[233]. Cóż to za niecna rzecz, kiedy kondel nie umie się dobrze w każdym towarzystwie zachować! Takiego chciałbym mieć, co by, że tak rzeknę, podjął się być psem prawdziwym, być, że tak powiem, psem do wszystkiego. Gdybym nie miał więcej niż on dowcipu i gdybym nie był wziął[234] jego winy na siebie, nie wątpię, że byłby wisiał, byłby dyndał, jakem człowiek, osądźcie sami. Wpada mi pod stół księcia, między trzy czy cztery dobrze wychowane pieski. Jeszcze nie wyszła, żeby nie skłamać, jedna marna chwilka, aż tu go już wszyscy w pokoju poczuli. „Precz z psem!” — rzecze jeden. „Cóż to za kondel?” — rzecze drugi. „Wypędzić go kijem!” — rzecze trzeci. „Powiesić go!” — rzecze książę. Znając już ten zapach, domyśliłem się od razu, że to mój Krab, i co tchu zbliżam się do człowieka, który psy ćwiczy. „Przyjacielu — ozwę się — chceszże tego psa wyćwiczyć?” „A jużci” — odpowiada. „Strasznie byś go skrzywdził — ozwę się znowu — gdyż to ja zrobiłem, o czym wiesz”. A wtem on bez dalszych ceregielów[235] zaczyna mię chłostać i z pokoju wypędza. Znalazłżebyś[236] wielu panów, co by tak nadstawili plecy za sługę swego? Nie dość, klnę się, żem już siedział w dybach[237] za placki, które pokradł. Gdyby nie ja, czekał go stryczek. Jużem stał i na pręgierzu[238] za gęsi, które podusił. Inaczej, byłby dyndał. Teraz ty o tym ani wspomnisz! Ale ja pamiętam i ową sztuczkę, którąś mi wypłatał przy pożegnaniu z panią Sylwią. Czyżem ci nie kazał, abyś dobrze na mnie zważał, niczego nie robił, czego ja nie robię. A kiedyżeś to mię widział, żebym nogę podnosił i skrapiał spódniczkę szlachcianki. Widziałżeś mię kiedy, żebym takich figlów się dopuszczał?

Dalibóg, panie, byłem u pani Sylwii z psem, którego kazałeś zanieść jej w podarunku.

I cóż ona na mój klejnocik mówi?

Z przeproszeniem, ona mówi, że twój pies jest kondlem, i kazała ci powiedzieć, że taki podarek wart chyba kondlich dzięków.

Przecież psa mego przyjęła.

Gdzie tam, nie przyjęła. Oto go na powrót tu przyprowadziłem.

Tyś więc jej tego ode mnie ofiarował?

Tego panie, gdyż tamtą wiewiórkę skradli mi chłopcy hycla na rynku. Musiałem więc jej ofiarować własnego, a że on jest jakie dziesięć razy od twego większym, stąd też podarunek tym większy.