Spis treści

      Jan KochanowskiPieśni, Księgi wtórePieśń VI[1][2]

      1
      Królewno lutnie złotej[3] i rymów pociesznych[4],
      Ochłodo myśli tesznych[5],
      Ty sama powiedz a kres[6] naznacz, póki mamy
      Płakać, gdy przyjaciela[7] miłego stradamy.
      5
      Łacno cieszyć chorego, gdysmy zdrowi sami,
      Lecz kiedy toż nad nami
      Niefortuna pokaże, tam[8] więc człowiek czuje,
      Że co drugim chciał radzić, sam sie nie ratuje.
      Godno płaczu nieszczęście i twoja przygoda[9],
      10
      O zacny wojewoda,
      Boś pozbył towarzysza i cnotliwej żony,
      Której dobroć, której wstyd[10] jest niewysłowiony.
      Ale byś dobrze, wziąwszy lutnią Orfeowę,
      Wstąpił w łódź Charonowę
      15
      I nawiedził podziemne, niewesołe kraje[11],
      Gdzie słońce swych promieni nigdy nie podaje,
      Nie zyszczesz[12] dusze, która dotkła raz napoju
      Niepamiętnego zdroju[13].
      Przeto cierpliwość sama nalepsza w tej mierze,
      20
      Gdzie za raz[14] i ratunek upad z sobą bierze[15].

      Przypisy

      [1]

      Ks. 2, Pieśń VI — pocieszenie przyjaciela, prawdopodobnie Jana Kostki, wojewody sandomierskiego, po śmierci żony; motywy z Carmina Horacego (I 24, I 32). [przypis redakcyjny]

      [2]

      W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

      [3]

      Królewno lutnie złotej — zwrot do Erato, muzy poezji lirycznej; lutnie (daw. D. lp rodz. ż.): lutni. [przypis redakcyjny]

      [4]

      pocieszny (daw.) — przynoszący pocieszenie. [przypis redakcyjny]

      [5]

      teszny (starop.) — smutny, strapiony. [przypis redakcyjny]

      [6]

      kres — tu: termin. [przypis redakcyjny]

      [7]

      przyjaciel — tu: żona. [przypis redakcyjny]

      [8]

      tam — tu: wtedy. [przypis redakcyjny]

      [9]

      przygoda — tu: nieszczęście. [przypis redakcyjny]

      [10]

      wstyd (daw.) — skromność, cnotliwość, nieskazitelność. [przypis redakcyjny]

      [11]

      wziąwszy lutnią Orfeowę (…) nawiedził podziemne (…) kraje — fragment nawiązuje do mitu gr. o Orfeuszu, poecie trackim (symbolem poezji jest tu lutnia), który potrafił poruszyć za pomocą swej muzyki najbardziej nieubłagane bóstwa, a nawet rzeczy nieożywione. Po śmierci swej żony, Eurydyki, udał się do Hadesu i tak oczarował Plutona, że władca podziemi zgodził się uwolnić Eurydykę ze świata umarłych. Motyw został wykorzystany przez Kochanowskiego również w Trenie XIV i Pieśni XXI, Ks.1. [przypis redakcyjny]

      [12]

      zyszczesz (starop. forma 2 os. lp cz. przysz.) — odzyskasz. [przypis redakcyjny]

      [13]

      dusze, która dotkła (…) napoju / Niepamiętnego zdroju — duszy, która dotknęła napoju ze zdroju niepamięci. Dusze przewożone przez Charona po wypiciu wody z rzeki Lete zapominały o tym, co robiły, widziały i słyszały przedtem. [przypis redakcyjny]

      [14]

      za raz — jednocześnie, naraz. [przypis edytorski]

      [15]

      ratunek upad z sobą bierze — ratunek (nawiązanie do ratowania Eurydyki przez Orfeusza) doprowadza do upadku (klęski). [przypis redakcyjny]