Jan KochanowskiPieśni, Księgi wtórePieśń IV [1][2]

W twardej kamiennej wieży i za troistemi

Drzwiami siedząc Danae nieprzełomionemi,

Pod strażą nieuspionych spartańskich złajników [3],

Mogła wiecznie nie uznać [4] nocnych wszeteczników,

By była z Akryzego Wenus nie szydziła,

Stróża zamknionej panny; bo ta obaczyła [5],

Że Jowisz, w upominku złotym utajony,

Miał mieć bezpieczny przystęp i gmach otworzony [6].

Złoto śrzodkiem janczarów zbrojnych pójdzie snadnie [7],

A przez twardą opokę gwałtowniej przepadnie [8]

Niżli raz piorunowy: upadł nieszczęśliwy

Dom proroka greckiego [9], prze zysk niecnotliwy

Z gruntu wykorzeniony; przebił bramy twarde

Zacnych miast Macedończyk [10] i podkopał [11] harde

Tyranny datkiem; datkom hetmani hołdują,

Którzy daleko świetnym nawom rozkazują.

Wielkich pieniędzy wielka troska naszladuje [12];

A im człowiek w pokładzie [13] swoim więcej czuje,

Tym jeszcze więcej pragnie; słusznie moje oko

I nigdy przedtym, i dziś nie zmierza wysoko.

Im sobie człowiek więcej pomierny [14] ujmuje,

Tym mu więcej od Boga z łaski przystępuje [15];

Nic nie mając, z tymi, co nic nie chcą, przestaję,

A buntów dobrowolnie bogatych sie kaję [16].

Pan znaczniejszy, gdy państwem [17] wzgardzę, niżbych wszytki

Żóławskie [18] urodzaje i gdańskie pożytki

W jednym szpichlerzu zamknął, a sam, siedząc w cieniu [19],

Nie mógł sie chleba najeść, nędznik w dobrym mieniu [20].

Zdrój przeźroczystej wody, lasu średnia miara

I zasiewku mojego niepochybna wiara [21]

Rządźcy płodnej Afryki, szerokowładnemu,

Nie da sie znać, że w szczęściu przerównana jemu.

Acz mi miodu podolskie pasieki nie dają

Ani w mym lochu wina seremskie [22] stawają,

Ani bogate stada owiec niezliczonych

Strzygą [23] odrosłą trawę po górach zielonych;

Przedsię nazbyt ubóstwa nie znać w domu moim,

A by mi więcej trzeba, ufam w Bogu swoim;

Ale gdy niepotrzebne chciwości odprawię [24],

Lepiej daleko płatu sobie tym poprawię [25],

Niżbych bogate pola węgierskie z porządnym [26]

Państwem węneckim złączył. Ludziom wielożądnym

Wiela i nie dostawa; niech przyjmuje z dzięką,

Komu ścisłą [27], co dosyć, Bóg udzielił ręką.

Przypisy

[1]

Ks. 1, Pieśń IV — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina III 16) noszącej tytuł Ad C. Maecenatem (Do C. Mecenasa). [przypis redakcyjny]

[2]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[3]

nieuspionych (…) złajników — sfory nie dających się uśpić psów; por. złaja (starop.): sfora. [przypis redakcyjny]

[4]

wiecznie nie uznać — nigdy nie poznać. [przypis redakcyjny]

[5]

obaczyć — tu: przewidzieć. [przypis redakcyjny]

[6]

W twardej kamiennej wieży (…) gmach otworzony — Danae została zamknięta w wieży przez swego ojca Akrisjosa („Akryzego”), pragnącego uchronić jej cnotę; Jowisz dostał się jednak do niej w postaci złotego deszczu, w wyniku czego została matką Perseusza. [przypis redakcyjny]

[7]

Złoto śrzodkiem janczarów zbrojnych pójdzie snadnie — złoto zwojuje nawet zbrojnych żołnierzy. [przypis redakcyjny]

[8]

przepadnie — tu: przeniknie. [przypis redakcyjny]

[9]

prorok grecki — tu: chodzi o Amfiaraosa, króla Argos, który wybrał się na wyprawę przeciw Tebom, choć jako prorok wiedział, że znajdzie tam śmierć; schowanego w kryjówce zdradziła żona przekupiona złotym naszyjnikiem. [przypis redakcyjny]

[10]

Macedończyk — wg popularnej anegdoty Filip Macedoński mawiał, że nie ma muru tak wysokiego, by nie przeskoczył go osioł objuczony złotem. [przypis redakcyjny]

[11]

podkopać — tu: doprowadzić do upadku. [przypis redakcyjny]

[12]

Wielkich pieniędzy (…) naszladuje — idzie za wielkimi pieniędzmi. [przypis redakcyjny]

[13]

pokład (daw.) — skarbiec. [przypis redakcyjny]

[14]

pomierny (daw.) — skromny. [przypis redakcyjny]

[15]

przystępować* (daw.) — przybywać. [przypis redakcyjny]

[16]

A buntów dobrowolnie bogatych sie kaję — wystrzegam się związków z bogatymi. [przypis redakcyjny]