Spis treści

      Jan KochanowskiPieśni, Księgi pierwszePieśń XVI[1][2]

      1
      Królom moc na poddane i zwierzchność dana,
      A królowie zaś mają nad sobą Pana,
      Który wszystkiemu światu sam rozkazuje,
      Na ziemi i na niebie wiecznie króluje.
      5
      Nie wszyscy z jednym szczęściem na świat sie rodzą:
      Szerzej jedni niż drudzy swe płoty grodzą;
      Ten ma wiele nad insze w zacności domu,
      Ten dobrą sławą nie da naprzód nikomu[3],
      Za tym przyjaciół więcej. Śmierć sprawiedliwa
      10
      Jednakiego na wszystki prawa używa.
      Kto bądź, ten bądź[4], na kogo los naprzód padnie,
      Tak pana, jako sługę poima[5] snadnie.
      Komu zawżdy nad szyją wisi miecz goły[6],
      Nie uczynią mu smaku przyprawne stoły,
      15
      Nie pomoże mu do snu słodkie śpiewanie;
      Sen u prostaków przyjmie[7] i złe posłanie.
      Kto swą chciwość na tym, co dosyć, miarkuje[8],
      Tego ani burzliwe morze frasuje,
      Ani ciężki grad, ani złe urodzaje,
      20
      Kiedy drzewo to ciepłu, to zimnu łaje.
      Delfinowie swe morza ścieśnione czują,
      Bowiem już i na wodzie zamki budują[9]:
      Wszystka sie do roboty czeladź rzuciła
      I sam pan, bo mu sie już ziemia sprzykrzyła.
      25
      Ale bojaźń i groza pana prowadzą
      I z wysokich pałaców pchać sie[10] nie dadzą;
      Na okręt li budowny[11], na koń li wsiędzie,
      Troska w okręcie, troska za siodłem będzie.
      A jesli ani marmór serdecznej rany[12],
      30
      Ani ulżą jedwabiem obite ściany,
      Przecz mam zajźrzeć[13] kosztownych pałaców komu,
      A nie raczej w swym mieszkać ojczystym domu?

      Przypisy

      [1]

      Ks. 1, Pieśń XVI — pieśń jest parafrazą ody Horacego (zob. Carmina III 1, w. 5–48) noszącej tytuł Ad chorum virginum et puerorum (Do chóru dziewcząt i chłopców). [przypis redakcyjny]

      [2]

      W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

      [3]

      dobrą sławą nie da naprzód nikomu — nie da się wyprzedzić nikomu, gdy chodzi o dobre imię. [przypis redakcyjny]

      [4]

      kto bądź, ten bądź — wszystko jedno, kto. [przypis redakcyjny]

      [5]

      poima (starop. forma 3 os. lp, cz. przysz.) — pojmie, zabierze (por. imać się czego). [przypis redakcyjny]

      [6]

      Komu zawżdy nad szyją wisi miecz goły — aluzja do miecza Damoklesa: Damokles, ulubieniec Dionizjosa, tyrana Syrakuz (405–367 r. p.n.e.), gdy zazdrościł władcy szczęśliwego losu został posadzony pod mieczem zawieszonym na końskim włosie, by mógł wczuć się w sytuację władcy w każdej chwili narażonego na nieszczęście. [przypis redakcyjny]

      [7]

      sen przyjmie — sprowadzi sen. [przypis redakcyjny]

      [8]

      miarkować (daw.) — ograniczać, powściągać. [przypis redakcyjny]

      [9]

      na wodzie zamki budują — jest to nawiązanie do metody budowania rzymskich willi; wprawdzie nie na morzu, ale na tamach czy kamiennych groblach wchodzących w morze (zob. też Ks. 1, Pieśń I). [przypis redakcyjny]

      [10]

      pchać sie — wypędzić się, wypchnąć się. [przypis redakcyjny]

      [11]

      budowny — okazały, pięknie zbudowany. [przypis redakcyjny]

      [12]

      serdeczna rana — tu: niepokój, lęk. [przypis redakcyjny]

      [13]

      przecz mam zajźrzeć — dlaczego mam zazdrościć. [przypis redakcyjny]