Spis treści

      Jan KochanowskiPieśni, Księgi pierwszePieśń IX

      1
      Chcemy sobie być radzi[1]?
      Rozkaż, panie, czeladzi,
      Niechaj na stół dobrego wina przynaszają,
      A przy tym w złote gęśli[2] albo w lutnią[3] grają.
      5
      Kto tak mądry, że zgadnie,
      Co nań jutro przypadnie?
      Sam Bóg wie przyszłe rzeczy, a śmieje sie z nieba,
      Kiedy sie człowiek troszcze więcej, niżli trzeba.
      Szafuj gotowym[4] bacznie;
      10
      Ostatek, jako zacznie,
      Tak Fortuna[5] niech kona[6]: raczy li łaskawie,
      Raczy li też inaczej; my siedziem w jej prawie[7].
      U Fortuny to snadnie[8],
      Że kto stojąc[9] upadnie;
      15
      A który był dopiero u niej pod nogami,
      Patrzajże go po chwili, a on gardzi nami.
      Wszystko sie dziwnie plecie
      Na tym tu biednym świecie;
      A kto by chciał rozumem wszystkiego dochodzić,
      20
      I zginie, a nie będzie umiał w to ugodzić.
      Prózno ma mieć na pieczy
      Śmiertelny wieczne rzeczy;
      Dosyć na tym, kiedy wie, że go to nie minie,
      Co z przejźrzenia[10] Pańskiego od wieku mu płynie.
      25
      A nigdy nie zabłądzi,
      Kto tak umysł narządzi,
      Jakoby umiał szczęście i nieszczęście znosić,
      Temu mężnie wytrzymać, w owym sie nie wznosić.
      Chwalę szczęście stateczne[11];
      30
      Nie chce li też być wieczne,
      Spuszczę[12], com wziął, a w cnotę własną sie ogarnę
      I uczciwej chudoby[13] bez posagu pragnę.
      Nie umiem ja, gdy w żagle
      Uderzą wiatry nagle,
      35
      Krzyżem padać i świętych przenajdować[14] dary,
      Aby łakomej wodzie tureckie towary
      Bogactwa nie przydały
      Wpadwszy gdzie między skały;
      Tam ja bezpiecznym sercem[15] i pełen otuchy
      40
      W równej fuście[16] popłynę przez morskie rozruchy.

      Przypisy

      [1]

      sobie być radzi — zabawić się, weselić się wspólnie. [przypis redakcyjny]

      [2]

      gęśli (a. gęśle) — instrument smyczkowy, zazwyczaj dwu- lub trzystrunowy, rodzaj prymitywnych skrzypiec w kształcie owalnego pudła z krótką szyjką. [przypis redakcyjny]

      [3]

      lutnia — instrument szarpany, posiadający od 6 do 16 strun, znany od starożytności, w renesansie również symbol sztuki poetyckiej; tu daw. forma B.lp: lutnią, dziś: lutnię. [przypis redakcyjny]

      [4]

      szafuj gotowym — rozporządzaj tym, co posiadasz; może w znaczeniu: pieniędzmi (por. wyraz pokrewny: gotówka). [przypis redakcyjny]

      [5]

      Fortuna (mit. rzym.) — bogini ślepego przypadku. Przedstawiano ją z rogiem obfitości, trzymającą ster (była sternikiem życia ludzkiego), zazwyczaj ślepą. Motyw Fortuny odgrywał niezwykle ważną rolę w filozofii Pieśni Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]

      [6]

      niech kona — tu: niech dokona; niech doprowadzi do skutku. [przypis redakcyjny]

      [7]

      siedziem w jej prawie (starop.) — podlegamy jej prawom, znajdujemy się pod jej władzą. [przypis redakcyjny]

      [8]

      snadnie (starop.) — łatwo. [przypis redakcyjny]

      [9]

      stojąc (starop. forma imiesł.) — stojący. [przypis redakcyjny]

      [10]

      z przejźrzenia (starop.) — z postanowienia, z przeznaczenia. [przypis redakcyjny]

      [11]

      szczęście stateczne (starop.) — niezmienny los. [przypis redakcyjny]

      [12]

      spuścić — tu: oddać; tu forma 1 os. lp cz. przysz.: spuszczę. [przypis redakcyjny]

      [13]

      chudoba (starop.) — skromny dobytek, ubóstwo. [przypis redakcyjny]

      [14]

      przenajdować — zjednywać. [przypis redakcyjny]

      [15]

      bezpiecznym sercem (starop.) — z sercem wolnym od obaw, z poczuciem bezpieczeństwa. [przypis redakcyjny]

      [16]

      w równej fuście — w niewielkim okręcie. [przypis redakcyjny]