Norwid, Cyprian Kamil Słodycz Sekuła, Aleksandra Niedziałkowska, Marta Fundacja Nowoczesna Polska Romantyzm Dramat Tragedia Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN. http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/slodycz http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=9883 Cyprian Kamil Norwid, Dzieła Cyprjana Norwida (drobne utwory poetyckie-poematy-utwory dramatyczne-legendy, nowele, gawędy-przekłady-rozprawy wierszem i prozą), Spółka Wydawnicza "Parnas Polski", Warszawa 1934 Domena publiczna - Cyprian Kamil Norwid zm. 1883 1954 xml text text 2010-09-16 polhttp://redakcja.wolnelektury.pl/media/dynamic/cover/image/1333.jpg Lo malo de ser original, Ignacio Sanz@Flickr, CC BY-SA 2.0 http://redakcja.wolnelektury.pl/cover/image/1333 http://wolnelektury.pl/media/book/pdf/slodycz.pdf ISBN-978-83-288-0589-7 ISBN application/pdf https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/slodycz.html ISBN-978-83-288-1583-4 ISBN text/html http://wolnelektury.pl/media/book/txt/slodycz.txt ISBN-978-83-288-2538-3 ISBN text/plain http://wolnelektury.pl/media/book/epub/slodycz.epub ISBN-978-83-288-3585-6 ISBN application/epub+zip http://wolnelektury.pl/media/book/mobi/slodycz.mobi ISBN-978-83-288-4671-5 ISBN application/x-mobipocket-ebook Cyprian Kamil Norwid Słodycz TRAGEDIA W SCENIE JEDNEJDo czytelnika Po niedługim zastanowieniu czytelnik łaskawy przekona się, iż paru tym kartom dlatego tylko nazwiska tragedii by odmówił, że... tylko parę kart! Powodu tej natury nie usłuchał autor. OSOBY: Kajus Veletrius, arcykapłan Jowisza i senator Pamfilius, gramatyk, klient Veletriusa Klucznik więzienia Vesty Święty Paweł, apostoł Rzecz dzieje się w willi Veletriusa pod Rzymem za panowania Nerona Imperatora. Łaźnia w ogrodzie Veletriusa. W głębi korytarz, za którym zieloność drzew, po lewej stronie porfirowa porfir --- gatunek skały wulkanicznej, której najbardziej znana odmiana posiada barwę czerwonawą; na dworze cesarzy bizantyjskich wykonywano z porfiru naczynia, a także wyłożono nim komnatę, w której przychodzili na świat prawowici następcy panującego władcy (tzw. porfirogeneci). wanna, w którą (spod stóp statuy wyżej umieszczonej) spada woda, po prawej stronie sofa, na której Veletrius, u nóg jego siedzenie niższe. WięzienieKAJUS VELETRIUS Julia Murcja co rzekła, gdy chleb jej spuszczono?... KLUCZNIK Wzniosła oczy i chwilę była zamyśloną.../ A potem rzekła: «Dzięki!» i chleba kruszynę/ Podała myszy, która tam ma swą szczelinę... KAJUS VELETRIUS Po siedmiu dniach bez jadła przebytych zapewne/ Można mi było słowo przynieść więcej rzewne.../ Ustąp!... KLUCZNIK Uchodzę... KAJUS VELETRIUS ... W świętym westalek więzieniu/ Ni mysz być nie powinna, ni szczelin w kamieniu.../ Idź precz!... Pamfilius albo inny klientklient --- w staroż. Rzymie wolny, lecz ubogi obywatel (często wyzwolony niewolnik) pozostający pod opieką zamożnego patrona, zwykle patrycjusza; klientami bywali wybitni poeci i filozofowie (taka relacja łączyła Horacego z Mecenasem); klient był zobowiązany w zamian za utrzymanie i bywanie w domu i u stołu patrona do lojalności wobec niego, dostarczania mu informacji, dawania politycznego poparcia itp. który/ Niech mi ArystofanaArystofanes (ok. 446--385 p.n.e.) --- ateński komediopisarz, krytykujący w swych sztukach nadużycia warstw zamożnych, obrońca interesów średnich warstw społ. i chłopstwa. czytać przyjdzie chóry,/ W szacie krótkiej, by akcję dołączał do rzeczy.../ Klucznik wychodzi./ Który jest Bóg, co Murcję w swojej trzyma pieczy?.../ po chwili:/ Mógłbym o chrześcijaństwa posądzić wyznanie/ I zabić... Cóż stąd?... Moje nad nią panowanie/ Czy się rozszerzy --- albo, w kwiat gdy zmieni duszę/ (Jeśli mam Platonowi wierzyć), kwiat czyż wzruszę? PAMFILIUS Z wazą w ręku. Przynoszę Żaby, Osy, Ptaki... KAJUS VELETRIUS ... i Niewiasty./ Postaw toŻaby, Osy, Ptaki, Niewiasty --- zwoje rękopisów przechowywano w wazach; Żaby, Osy, Ptaki i Zgromadzenie kobiet to dzieła Arystofanesa.! Usiądź! PAMFILIUS Siadając u stóp Veletriusa. ... Słusznie, że do jednej kasty/ Z płazami i owady ginecejginecej (z gr. gineceum) --- komnaty przeznaczone dla kobiet; tu przenośnie: kobiety, mieszkanki gineceum. się liczy.../ Pomysł jest gorzki, śmiały, ale malowniczy.../ po chwili, śledząc spojrzenie Veletriusa/ Szkoda --- zaiste, szkoda, że kapłaństwa godność/ I senatorstwa pewną usuwa łagodność.../ To jest, pewną wesołość... KAJUS VELETRIUS ... Jako? PAMFILIUS ... Mówię: kto wié,/ Mielibyśmy równego Arystofanowi!.../ po chwili, zamieniając gest i akcent/ Czy dosyć widzów objął amfiteatr nowy?... KAJUS VELETRIUS Zapewne, że to nie jest drugi Flawiusowyamfiteatr (...) Flawiusowy --- Amfiteatr Flawiuszów w Rzymie, czyli Koloseum; wybudowany w latach 70--80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów ogromny pięciokondygnacyjny amfiteatr mógł pomieścić od 45 do 73 tys. widzów; odbywały się w nim rozmaite igrzyska, walki gladiatorów, inscenizacje bitew morskich w sztucznym basenie (naumachie), polowania na dzikie zwierzęta. Od XVII w. rozpowszechnił się pogląd, że arena Koloseum była również miejscem kaźni wczesnych chrześcijan; tymczasem choć pojedyncze egzekucje różnego rodzaju skazańców stanowiły rodzaj krwawych interludiów podczas widowisk w Amfiteatrze Flawiuszów, masowych egzekucji chrześcijan dokonywano w Circus Maximus oraz w Ogrodach Nerona. ,/ Lecz pierwszy jako wybór widzów... PAMFILIUS Głośno, lecz na stronie: ... ścisłość mowy/ Lakońskaścisłość mowy lakońska --- Lakończycy, czyli Spartanie, słynęli z niezwykle rzeczowego, pozbawionego ozdobników sposobu wysławiania się; por. styl lakoniczny.!... KAJUS VELETRIUS ... O, Pamfilius, powiedz mi a szczerze... PAMFILIUS przerywając Przez Minerwę... KAJUS VELETRIUS Skąd... siła... ta... się... dziwna bierze/ U chrześcijan?... Osaczone widziałem żołnierzeosaczone (...) żołnierze --- dziś popr. osaczonych żołnierzy./ Z legionów starych, sławnych gladiatorów znałem.../ Wszystko to nie to... PAMFILIUS Przybierając gest i akcent poważny: Cnota, Ogień, Woda...Cnota u nas jest zapałem,/ Iskrą boską... U chrześcijan ciemnych jest to niby/ Płyn... eter... płyn przejrzysty jak lodowe szyby./ Principiumprincipium (łac. ) --- pierwiastek (materia pierwotna); zasada (w postępowaniu). wody, zda się, zamiast ognia kładą,/ Stąd ta oziębłość, która staje się aż zdradą,/ I stąd ta pewna... słodycz!... Bo nie wiem nazwiska/ Rzeczy, której istoty nie poznałem z bliska... KAJUS VELETRIUS Zaprawdę --- by w przedmiocie mówić bezimiennym,/ Przypuśćmy to nazwisko... na czas dysertacjidysertacja (z łac. dissertatio) --- daw. rozumowanie, dyskusja, roztrząsanie jakiegoś problemu, badanie; dziś: rozprawa naukowa.... PAMFILIUS Podejmując: Ja bym na przykład nazwał wodnisto-płomiennym / Systemat mój... KAJUS VELETRIUS ... A to by nie było bez racji,/ Przeto, iż sam się własnym niszczy zaprzeczeniem... PAMFILIUS Na stronie, ale głośno: Sokrates!... KAJUS VELETRIUS ImięTym czy owym nazwana imieniem,/ Rzecz tąż samą zostanie... Nie mówię: cywilnie,/ Lecz mówię: naturalnie... Możemy zwać mylnie... PAMFILIUS Pochylając czoło: Platonowi cóż powiem!.../ po chwili/ Za Tybrem raz, pomnę,/ Przechodząc, widzę --- wazy dwie stoją ogromne/ Przed małym sklepem rzeczy treści rozmaitej./ A wazy były piękne, jedna bazaltowabazalt (łac. ) --- skała wulkaniczna ciemnej barwy. ,/ W której balsamu nieco i czerep rozbity./ W drugiej pisma; ta mniejsza i alabastrowa,/ Sfinksa pokryta maską... Po chwili, uważając, azali Veletrius słucha treści Sen, Siła, Przemoc... Owoż w rękopismach onych/ Znalazłem życiorysy chrześcijan potraconych.../ I o Chrystusie onęonę --- tę, ową. Odyseję płaską.../ Jest coś, co oni zowią słodyczą i łaską... KAJUS VELETRIUS Coś jest.../ Zarzuca kraj szaty na oczy i zasypia. Pamfilius powoli się podnosi i na palcach wychodzi. KAJUS VELETRIUS Marząc w półśnie: Coś jest... tę mając siłę, z którą lwa on głaszcze,/ Głodnego lwa, a lew się ociera,/ Jak kot, o goleń jego i zatrzaska paszczę.../ Tę siłę, z której owy śpiewając umiera.../ Albo i Murcja... siłę tę mając.../ ...Starcze! Ty w płaszczu czerwonym,/ Bosy, co w fałdach szaty, gdzie my mamy cienie,/ Masz blask i z mieczem stoisz świeżo wyostrzonym.../ Ty mówisz, że dać możesz mi to zanielenie.../ Słucham... ŚW. PAWEŁ W widzeniu Veletriusa: ...To zanielenie, które nie przesilą/ Katownie, dać ci mogę i będziesz nim leczył./ Lecz na cóż chcesz tej łaski?... KAJUS VELETRIUS Rychło i nieprzytomnie: Żebym ją... zniweczył!... ŚW. PAWEŁ Dotykając ramienia Veletriusowego końcem miecza: Julia Murcja umarła... Św. Paweł znika, Klucznik wchodzi. KAJUS VELETRIUS Porywając się ku Klucznikowi: Umarła?!... KLUCZNIK ...Przed chwilą.