Spis treści

    1. Anioł: 1
    2. Antysemityzm: 1
    3. Chrystus: 1
    4. Ciało: 1 2
    5. Cierpienie: 1 2
    6. Dziecko: 1
    7. Matka: 1 2 3
    8. Matka Boska: 1
    9. Opieka: 1
    10. Syn: 1 2
    11. Współczucie: 1
    12. Śmierć: 1 2
    13. Żałoba: 1 2

    Usunięto, zgodnie z tradycją redakcyjną, oznaczenia wątpliwości transkrypcyjnych: (z)stał > zstał; godzin(a) > godzina, święteg(o) > świętego.

    Lament świętokrzyski

    1
    Posłuchajcie, bracia miła[1],
    Kcęć[2] wam skorżyć krwawą głowę[3];
    Usłyszycie[4] moj zamętek[5],
    Jen mi się zstał[6] w Wielki Piątek.
    5
    Matka, Syn, Żałoba, WspółczuciePożałuj mię, stary, młody,
    Boć mi przyszły krwawe gody[7]:
    Jednegociem[8] Syna miała
    I tegociem ożalała[9].
    Zamęt[10] ciężki dostał się mie[11], ubogiej żenie[12],
    10
    Widzęć[13] rozkrwawione me miłe narodzenie[14];
    AntysemityzmCiężka moja chwila, krwawa godzina,
    Widzęć niewiernego Żydowina,
    Iż on bije, męczy mego miłego Syna.
    Matka, Syn, Cierpienie, Opieka, Ciało, ŚmierćSynku miły i wybrany,
    15
    Rozdziel z matką swoją rany[15];
    A wszakom[16] cię, Synku miły, w swem sercu nosiła,
    A takież tobie wiernie służyła.
    Przemów k matce[17], bych[18] się ucieszyła,
    Bo już jidziesz[19] ode mnie, moja nadzieja miła[20].
    20
    Synku, bych[21] cię nisko miała,
    Niecoć[22] bych ci wspomagała:
    Twoja główka krzywo wisa[23], tęć[24] bych ja podparła[25];
    Krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła[26];
    Picia wołasz, piciać[27] bych ci dała,
    25
    Ale nie lza[28] dosiąc[29] twego świętego ciała.
    Matka, Matka Boska, Dziecko, Chrystus, Anioł, Śmierć, Żałoba, Ciało, CierpienieO anjele Gabryjele[30],
    Gdzie jest ono[31] twe wesele,
    Cożeś mi go obiecował[32] tako barzo[33] wiele[34],
    A rzekęcy[35]: „Panno, pełna jeś[36] miłości!”
    30
    A ja pełna smutku i żałości.
    Sprochniało we mnie ciało i moje wszytki[37] kości.
    Proścież[38] Boga, wy miłe i żądne[39] maciory[40],
    By wam nad dziatkami nie były takie to pozory[41],
    Jele[42] ja nieboga ninie[43] dziś zeźrzała
    35
    Nad swym, nad miłym Synem krasnym[44],
    Iż on cirpi[45] męki nie będąc w żadnej winie.
    Nie mam ani będę mieć jinego[46],
    Jedno ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego.

    Przypisy

    [1]

    bracia miła (starop.) — miła braci; forma wołacza od rzeczownika zbiorowego r.ż. brać. [przypis edytorski]

    [2]

    kcęć (starop.) — konstrukcja z wzmacniającą partykułą -ci, skróconą do -ć; inaczej: chcę ci. [przypis edytorski]

    [3]

    kcęć wam skorżyć krwawą głowę (starop.) — chcę się wam poskarżyć, [jaką mam] znękaną głowę (jak bardzo jestem stroskana). [przypis edytorski]

    [4]

    usłyszycie (starop.) — daw. forma wołacza: usłyszcie. [przypis edytorski]

    [5]

    zamętek (starop.) — smutek, żałość, cierpienie. [przypis edytorski]

    [6]

    jen mi się zstał (starop.) — który przydarzył mi się. [przypis edytorski]

    [7]

    krwawe gody (starop.) — krwawe święto; czas cierpienia. [przypis edytorski]

    [8]

    jednegociem syna miała — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci oraz przestawną końcówką czasownika; inaczej: jednego ci syna miałam. [przypis edytorski]

    [9]

    ożaleć (starop.) — opłakać kogo (po jego stracie, w wyniku żałoby). [przypis edytorski]

    [10]

    zamęt (starop.) — smutek; cierpienie. [przypis edytorski]

    [11]

    zamęt ciężki dostał się mie (starop.) — spotkało mnie ciężkie nieszczęście. [przypis edytorski]

    [12]

    ubogiej żenie (starop.) — forma C.lp r.ż.; dziś: biednej kobiecie. [przypis edytorski]

    [13]

    widzęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

    [14]

    narodzenie (starop.) — tu: potomstwo, dziecko. [przypis edytorski]

    [15]

    rozdziel z matką swoją rany (starop.) — podziel się ranami ze swoją matką. [przypis edytorski]

    [16]

    wszakom (…) nosiła — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika, inaczej: wszak nosiłam; przecież nosiłam. [przypis edytorski]

    [17]

    k matce (starop.) — ku matce, do matki. [przypis edytorski]

    [18]

    bych (starop.) — bym, abym; bych się ucieszyła: ucieszyłabym się. [przypis edytorski]

    [19]

    jidziesz (starop.) — forma 3.os. lp: idziesz, odchodzisz. [przypis edytorski]

    [20]

    moja nadzieja miła (starop.) — forma W.lp, dziś: moja nadziejo miła. [przypis edytorski]

    [21]

    bych (starop.) — bym, gdybym; bych cię nisko miała: miałabym cię nisko; gdybym cię miała nisko. [przypis edytorski]

    [22]

    niecoć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; niecoć bych ci wspomagała: nieco wspomagałabym cię. [przypis edytorski]

    [23]

    wisać (starop.) — tu: zwisać. [przypis edytorski]

    [24]

    tęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

    [25]

    tęć bych ja podparła (starop.) — tę podparłabym; podparłabym ją. [przypis edytorski]

    [26]

    utrzeć (starop.) — obetrzeć, przetrzeć, wytrzeć. [przypis edytorski]

    [27]

    piciać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; piciać bych ci dała: dałabym ci picia. [przypis edytorski]

    [28]

    nie lza (starop.) — nie sposób; nie można. [przypis edytorski]

    [29]

    dosiąc (starop.) — dziś popr. forma: dosięgnąć. [przypis edytorski]

    [30]

    anjele Gabryjele (starop.) — forma W.lp; dziś: aniele Gabrielu. [przypis edytorski]

    [31]

    ono (starop.) — to, owo. [przypis edytorski]

    [32]

    obiecował (starop.) — dziś popr. forma: obiecywał. [przypis edytorski]

    [33]

    barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]

    [34]

    tako wiele (starop.) — tak wiele. [przypis edytorski]

    [35]

    rzekęcy (starop.) — daw. forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

    [36]

    pełna jeś (starop.) — jesteś pełna. [przypis edytorski]

    [37]

    wszytki (starop.) — wszystkie. [przypis edytorski]

    [38]

    proścież (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

    [39]

    żądny (starop.) — proszący, potrzebujący; wnoszący żarliwą, gorącą prośbę. [przypis edytorski]

    [40]

    maciora (starop.) — macierz, matka. [przypis edytorski]

    [41]

    by wam nad dziatkami nie były takie to pozory, jele ja (…) dziś zeźrzała (…) nad swym (…) synem (starop.) — żebyście nie zobaczyły dzieci w takim stanie, w jakim ja dziś ujrzałam swego syna. [przypis edytorski]

    [42]

    jele (starop.) — tu: które, jakie. [przypis edytorski]

    [43]

    ninie (starop.) — teraz. [przypis edytorski]

    [44]

    krasny (starop.) — piękny, urodziwy. [przypis edytorski]

    [45]

    cirpi (starop.) — dziś popr. forma 3.os.lp: cierpi. [przypis edytorski]

    [46]

    jinego (starop.) — innego. [przypis edytorski]