Spis treści

Usunięto zbędne cudzysłowy.

Artur BartelsPiosnki i satyryZa dwa wieki

«Wszystko jest zatem gotowo»

(Wyrzekł Chiński Imperator,

Wielki swych czasów orator

Kiwając poważnie głową.)

«Mamy wszystko co potrzeba,

Żeby (przy pomocy nieba)

Prędko, gładko i doraźnie

Europie sprawić łaźnię»

«Tak jest, Mandaryni mili,

Łatwe to dzisiaj zadanie,

Kochani bowiem Chrześcianie

Sami nam to ułatwili.

Wezwałem więc was na radę

A przyjmując za zasadę,

Że siła idzie przed prawem,

Dowieść chcę im to niebawem.

Mandarynie zatem wojny,

Powiedz, i pokaż najszczerzej,

Cyframi i na papierze

Twój Status activus zbrojny,

Żebym pełniąc Bożą wolę

Mógł przecież wystąpić w pole

Śmiało, a Bismarka zdanie

Miało swe zastosowanie;

O Wielki cieniu Bismarka!

To twoje zdanie olbrzymie,

Jak ty sam i twoje imię,

Godne zaiste Plutarka.

Przyznaj, żeś nie myślał o tem,

Że ktoś tak niedługo potem

W jakichś lat zaledwie trzysta

Rozumnie z niego skorzysta» —

— «Synu słońca, gwiazd i Nieba,

Chciej przepatrzeć te wykazy,

Które mówią, że sto razy

Mamy więcej jak nam trzeba,

Żeby w moment upatrzony,

Rozterkami osłabionéj

I głupszej od nas wyraźnie

Europie sprawić łaźnię;

Armat samych więcej mamy

A przy nich ludzi i koni,

Niźli oni ręcznej broni,

I w skórę im pewnie damy.

Gdyż według zdania Moltkiego

Zbierze się stu na jednego,

A tam gdzie taka przewaga

Sam Pan Bóg zawsze pomaga» —

— «Dobrze! — teraz Mandarynie

Skarbu, ile gotowizny

Masz na usługi ojczyzny

W danej chwili i godzinie…?

Do wojny bowiem dukaty,

Potrzebniejsze jak armaty,

Według zdania Fryderyka

Sławnego ich rozbójnika» —

— «Mam ich Cesarzu wspaniały

Grubo, oto są wykazy

Dowodzące, że sto razy

Mamy więcej jak świat cały.

Wszystkim więc ekonomistom

I najlepszym finansistom

Europy dowieść możem,

Że zarznęli się swym nożem.

Bo choć wciąż na nas patrzali

Dosyć pogardliwem okiem,

Wylezie im przecież bokiem,

Opium, co nam przedawali;

Gdyż nam dowiedli co żywo,

Że opium rzeczą szkodliwą,

A ta ich miłość bliźniego

Gorsza od opium samego» —

— «Brawo! teraz Mandarynie

Spraw tak zwanych zagranicznych,

Opisz nam bieg spraw publicznych

W tej Europie, co to słynie

Z swej wysokiej dyplomacyi

I powiedz, czy nie mam racyi,

Porównywając ich z nami

Nazywać ich Chińczykami? —

— Masz Monarcho, o masz panie

Racyą zawsze, większych bowiem

Osłów, że więcej nie powiem

Nikt wymyślić nie jest w stanie,

Od lat wielu jak ich śledzę,

Rozum, rozsądek i wiedzę,

Ich filozofię, ich dzieje

I polityki koleje —

Mogłem tylko to wybadać

Że w naturze niema całéj,

Zwierząt, coby tak umiały

Zręcznie wzajemnie się zjadać.

Od czasu jak do nas wpadli

I pałac letni okradli,

W imię swej chrześciańskiej cnoty

Ciągłe z sobą darli koty;

I aż po dzisiejsze czasy,

Szarpały się na przemiany

Wszystkie ludy, wszystkie stany

100

Wszystkie wyznania i klasy.

Stronnictw w każdym kraju trzysta,

Gdzie nie spojrzeć komunista,

Retrograd, lub demokrata,

Gdzie nie tknąć arystokrata.

105

Bawiąc się coraz zabawniej

Skutkiem tej cnoty wyników,

Lutry zjedli katolików,

Lutrów jedzą prawosławni.

Gryzą się zjadle nawzajem,

110

Lud z ludem, każden kraj z krajem

Miasto z miastem, gmina z gminą,

Rodzina z każdą rodziną.

A że zżyć się nie umieli

Rzecz więc nader oczywista,

115

Że przez lat ostatnich trzysta

Zjeść się z kretesem musieli.

I powiedzieć można śmiało

Tak już ich silnych jest mało,

Że dziś, Najjaśniejszy Panie,

120

Kto zechce to ich dostanie.

My zaś w naszej przezorności,

Przez lat dwieście jednej chwili

Marnieśmy tu nie stracili,

I jesteśmy w gotowości.

125

Przyjęliśmy ich naukę,

I tę wojny wielką sztukę,

I rzecz każdąśmy pojęli,

Tylko głupstwa brać nie chcieli.

I dziś mamy wojska liczne,

130

I linie telegraficzne,

I koleje i armaty,

I gwinee i dukaty.

Skarb we wszystko opatrzony,

Kredyt nieograniczony,

135

U wszystkich świata bankierów,

I bargeld zamiast papierów;

Piechoty dobrej miliony,

Konnicę jak wicher szparką,

Niezliczoną marynarkę

140

I nadpowietrzne balony.

I co w tem jest komicznego,

Że nas wyuczyli tego

Oni sami, bo za złoto

Wszyscy służą nam z ochotą.

145

Służą nam Niemcy, Anglicy,

Francuzi, Włosi, Hiszpanie,

Służą za rubla Rossyanie

Holendrzy i Belgijczycy;

I służyć będą do końca.

150

Zatem, wielki Synu słońca,

Możesz być całkiem spokojny

O skutek następnej wojny:

Massami się na nich zwalim

Zalejem wszystko jak morze,

155

I po niedługim oporze,

Wszystko zmordujem i spalim.

Ludzi, których nie zabijem

Trzymać będziemy pod kijem

Lub przerobim na żebraków

160

Systemem . . . . . . . . . . . . . »

— «Głupiś, kanclerzu mój wielki,

Głupszyś od Europejczyka,

Niegodnyś nazwy Chińczyka,

Ani orderu pętelki,

165

Który nosisz. Wiedz mój luby

Że się mylisz w sposób gruby.

Takim odzywać się tonem

Może Hohenzolrn z Burbonem,

Nie zaś mądry Cesarz Chiński,

170

Co czytał, uczył się, gadał,

Co naturę ludzką zbadał

Jak asan język łaciński;

I wie, że pięścią, kułakiem,

Pałką, drągiem albo hakiem

175

Przez ogień, cęgi i kleszcze,

Nikt ludzi nie zjednał jeszcze;

Że chcąc rządzić całym światem

I dopełnić to praktycznie

Trzeba z ludźmi politycznie,

180

I nie kończąc jeszcze na tem,

Tak uprzejmie, tak ponętnie,

Tak ze wszech miar umiejętnie,

Tak ostrożnie i tak zręcznie,

A tak przedewszystkiem wdzięcznie,

185

Żeby nie widzieli sami,

Że są w niewolę oddani,

Ale byli przekonani

Że to oni rządzą nami….

Jak ich wojsko pobijemy,

190

Kraiki pozajmujemy,

I wzniecimy popłoch taki,

Że się trząść będą jak żaki;

Wtedy ich wszystkich zwołamy,

Pełną amnestyą ogłosim,

195

Najgrzeczniej siedzieć poprosim

I o zdrowie zapytamy;

I nie zmieniając nic zgoła,

Przeciwnie: wszystkie dokoła

Szanując zabawki stare,

200

Język, zwyczaje i wiarę;

Traktaty ich zdarłszy w szmatki,

Ogłosim, że każden będzie

Panem u siebie i wszędzie,

Byle nam płacił podatki

205

I karmił kilku Chińczyków,

Którzy dzisiaj bez trzewików,

Bez pończoch nawet czasami,

Gołemi świecą łydkami.

Oto program jest mój główny,

210

Nie głupi, chociaż mój własny,

Krótki, a tem samem jasny:

Każdy każdemu jest równy.

Nikt nie zmuszon być Chińczykiem,

Anglik zostaje Anglikiem,

215

Szwed szwedem, prusak prusakiem

A Austryak Austryakiem,

Każdy czem chce może zostać,

Mówić jak mu mowa droga,

Chwalić jak chce Pana Boga

220

I do nieba jak chce dostać,

Uczyć się wszelkiej nauki,

Wszelkie pisać banialuki,

I nie odpowie przed nikiem,

Kto zwać mię będzie Chińczykiem.

225

Bo ja będę przedewszystkiem

Tego kraju, gdzie przyjadę.

I przyjmuję za zasadę

I być wszędzie i być wszystkiem;

W Paryżu będę blagować,

230

W Berlinie w knajpach burszować,

We Włoszech opery śpiewać,

W Londynie będę poziewać,

A tak każdemu pochlebię,

I mądrym nazwę każdego,

235

I uznam za potrzebnego,

Że się czuć będą jak w niebie.

I prędzej przyjmą pagody,

Nasze zwyczaje i mody,

Jak my ich frak, kapelusze,

240

Bardzo brzydkie przyznać muszę.

Bo ludzie ludzi niewolą

Nie kijem grubym, lecz papką,

Łatwą do ukłonu czapką

Dobrem słowem, miękką wolą.

245

Znam naród, który się kijem

Nie dał ogłaskać niczyjem,

A poczytam za zasługę

Zrobić zeń wiecznego sługę.

Wiem, że lubi sobie żarty,

250

Jeść, pić dobrze, paradować,

Przedewszystkiem popróżnować,

I dnie całe grywać w karty.

Przytem tak pochlebstwo lubi,

Że duszę swoją zagubi,

255

Straci wszystko, podrwi głową,

Za pochlebne jedno słowo.

Tym otworzę dom mój cały,

Dam codzień sute śniadanie,

Potem obiad Mocium panie,

260

Z czternastu potraw wspaniały.

Dwieście stołów preferansa,

Dwieście kółek kontredansa,

A dla tych, którzy w kontuszu,

Węgierskiego wyżej uszu;

265

Wszystkim stosowna nagroda…

Za sześć bezików Szambelan,

Dziesięć bez atout kasztelan,

Za sto szlemów wojewoda!

Za kwandrans walca bez kolki,

270

Galopady zaś lub polki

Bez wytchnienia pół godziny,

Dla panien tytuł: Frejliny;

Mężatkom, które w ogóle

Mężów swoich za nos wodzą

275

I ogromnie rządom szkodzą,

Codzień tytuł po tytule:

Która była tylko księżną

Będzie u mnie arcyksiężną,

Wszystkie przerobię szlachcianki

280

Na hrabiny i hrabianki.

Młodzież ich zawezwę całą

Do korpusu kawaleryi

I brygady artyleryi,

Żeby z nich złoto kapało.

285

A każdemu z nich z osobna,

Powiem, że mi niepodobna

Obejść się, wśród prac mych tłumu,

Bez ich serca i rozumu.

Tym sposobem mianowicie

290

Wszystkich ich sobie pozyskam,

A choć głupców się naściskam,

Będę miał spokojne życie.

Nigdy żadnych rewolucyj!

A na miejscu kontrybucyi

295

Każdy ostatnie trzy grosze

Odda chętnie jak poproszę.

Oto według mego zdania

Jest sensowna polityka,

Która obecnie zamyka

300

Cały sekret panowania,

I dowodzi, że rząd światem,

Kułakiem, kijem i batem

Jest głupstwem i że go wniosły

W politykę same osły.

305

Wszystko jest zatem gotowe,

Jutro rozkazy wydane,

Za miesiąc wojsko zebrane,

Za dwa wyruszymy w drogę.

Jechać daleka dość droga,

310

Nie wątpię, że z wolą Boga

W zamiarach się mych nie zbłaźnię,

I tym panom utnę łaźnię.

Zamykam więc posiedzenie

A jako usług zapłatę

315

Proszę dzisiaj na herbatę

Wszystkich panów uniżenie»

Oto jest relacya cała

Sessyi, która miejsce miała

W Chinach głupich niesłychanie

320

W lat paręset po Sedanie. —