Spis treści

Artur BartelsPiosnki i satyryWarjaci

W mózgownicy człowieka jest celeczka mała,

I do niej kurytarzyk też szczupły i ciasny;

Celka ta wypełniona jest warjacją cała,

Kurytarz pomieszkaniem jest miłości własnej.

Oddziela je od siebie cieniutka przegroda

A im bliżej przegrody, tem warjacja bliżej

I umysł niech raz jeden w tę stronę się poda

Jest na drodze warjacji, i… kłaniam najniżej.

Może być człowiek zacny, rozumny, poczciwy,

Skądinąd pełen zalet, i praktyczny znacznie,

Dość mu raz w kurytarzyk zabrnąć nieszczęśliwy

Ni z tego ni z owego w piętkę gonić zacznie;

A broń Boże przewierci choćby małą szparkę

W tem wątłem przepierzeniu, już nie koniec na tem,

Staje się, coraz głupstwa przebierając miarkę,

Z półgłówka całym głupcem, nareszcie warjatem.

Przeklęta miłość własna. Znam matematyka,

Który mając aż nadto nauki prawdziwej,

Wpadłszy do przeklętego raz kurytarzyka,

Dostał do wynalazków manii nieszczęśliwej;

Odkrywa nowe siły, wynajduje koła

Jakich dotąd nie było, wymyśla machiny,

W teoryi dziwnie mądre, lecz w praktyce zgoła,

I zamiast sławy, dotąd zyskał ludzkie drwiny.

Znam bogatych szczęśliwych na drodze warjacji

I bankructwa, pomimo dostatków obszernych.

Przez szaloną pretensyę do administracyi,

Przemysłu, handlu, fabryk, projektów niezmiernych,

Nie głupi, kilka rzeczy wcale nie źle umie,

I mógłby chwaląc Boga, poprzestawać na tem;

Nie — chwyta się tej jednej, której nie rozumie,

I zamiast przemysłowcem, jest tylko warjatem.

Drudzy przez miłość własną w tem szukają chluby,

Że są w stanie wydawać jak nikt nie wydaje

Napróżno widzą sami, że lecą do zguby,

Że im na główne życia potrzeby nie staje.

Powstrzymać się nie mogą, a głównie im idzie

Żeby o nich mówiono: ależ traci, traci!

I gdy na głupi zbytek wydać się nie wstydzi,

Mięso wzięte na kuchnię najniechętniej płaci.

Innym załazi w głowę wdzięk autorskiej sławy,

Ten się archeologji, ten historyi chwyta,

Zaniedbuje dom, żonę, najpilniejsze sprawy,

A pisze banialuki, których nikt nie czyta.

Rzecz główna, by gazeta o nim napisała,

(O co u nas niestety bynajmniej nie trudno)

Ze Litwa tak mądrego dotąd nie wydała…

Jemu może z tem dobrze, ależ nam jest nudno!

Znam też zwarjowanego na wielkich intratach,

A jest to punctum fixum najgłupsze, jak sądzę,

Żeby o nim mówiono choć w kilku powiatach:

A niechże go pioruny, ot robi pieniądze!

Dla tej czarownej sławy, nie śpi, nie dopije,

Nie doje, nie zna domu, i dzieci, i żony,

Dniem i nocą na bryce boki sobie bije,

A w rezultacie codzień bardziej zadłużony.

Albo ci zwarjowani na szczęściu w miłości,

Z pod sztandarów Amora weterani owi,

W polkach i galopadach nadpróchniałe kości

Codzień na nowych balach roztrząsać gotowi.

Pełen słodkiej ułudy o nowych konkietach

Wspomnieniami młodości dotąd się kołysze,

Niepomny, że w mężczyźnie, tak jak i w kobietach,

To co było a nie jest, w regestr się nie pisze.

Znam takich co pracują całemi siłami

I dochodzą do tego, choć z pracą niezmierną,

Że są małej parafii oryginałämi

W świecie zaś ledwie kopiją i to dość mizerną.

Biedacy, gwałt zadając własnej swej naturze

Ofiarami są tylko oryginalności!

Znam jednego, co z placu ustąpiłby kurze,

Z postawą, gestem, mową, pełną wojskowości.

A jaż mądry filozof, co te głupstwa piszę?

Czy nie mam mojej celki i kurytarzyka;

Mam, mam — i nieraz dobrze — bardzo dobrze słyszę,

Stukanie do przegródki, co warjacji tyka;

Tylko mam tyle mocy, że chociaż mię nęci

Chętka zboczyć na chwilę w tę ponętną drogę,

Po namyśle powracam — lecz pomimo chęci

Co tam jest w mojej celce — powiedzieć nie mogę.