Artur Bartels

Piosnki i satyry
Vox populi, vox Dei



Że głos ludu głosem Boga,
Stare powiada przysłowie,
Ale doświadczenia droga
Co innego niech nam powie;
Głos ludu, czyli większości,
Jest najczęściej głosem tłumu,
Bez serca i bez rozumu,
Najopłakańszej mierności.
  Zwłaszcza u nas, gdzie jest zdanie
  Publiczne niewyrobione,
  Często głupie niesłuchanie,
  Lub według pojęć skrzywione;
  Gdzie dość jest, by być rozumnym,
  Mieć sprytnego sekretarza,
  A jeszcze lepiej kucharza,
  I nie być zanadto dumnym.
Gdzie dość jest, by mieć złą sławę,
(Bez zarzutów plam lub zdrady)
Tylko sąsiedztwo łaskawe
Nie zapraszać na obiady,
Na przepadłe nic nie dawać,
Żyć oszczędnie, z krédką, główką,
Nie szastać zbytnio gotówką,
I do butelki nie stawać.
  U nas dziwnie to się dzieje
  Byle worek nie był pusty,
  Złodzieje — nie są złodzieje,
  A oszusty — nie oszusty.
  Pierwsze źródło zbogacenia,
  Już oddawna zapomniane,
  Zagładzone i zrównane;
  O przeszłości ni wspomnienia.
Proszę zliczyć ekonomów,
Lub pisarzy prowentowych,
Co dziś są głowami domów,
Poważanych i herbowych.
Jeszcze o ojcu powiedzą
Zrzadka: — «złodziej» — lecz o synie
Niechaj dziesięć lat przeminie,
Tylko, że pan wielki wiedzą.
  Niech kto fałszywym procesem,
  O co u nas tak jest łatwo,
  Zgubi bliźniego z kretesem
  Zrobi go żebrakiem z dziatwą;
  Czas jakiś mówią: — «ot licho,
  Zgubił łotr pana Jerzego;»
  I będzie gadania tego….
  Pół roku, a potem…. cicho.
Ktoś tam żyje nad swą skalę,
Wszyscy podziwiają szczerze,
Zkąd, nie patrzą na to wcale,
Lecz zazdroszczą, że się bierze.
Nieraz słyszę: «mieszka ładnie,
Dobrze żyje, człek porządny;»
Cóż, czy rozumny — czy rządny?
«Nie — ma miejsce, dobrze…. kradnie.»
  I to nie jest powiedziane
  Pogardliwie, ironicznie,
  Nie, — złodziejstwo tu widziane
  Jest ściśle filozoficznie.
  Kradzieżą się nie nazywa,
  Lecz obrotem, przezornością,
  Baczną naprzód oględnością,
  Lub też ekonomją bywa.
U nas zwie się gospodarzem
Rządnym rodzaj rozbójnika,
Który z żydem arendarzem
Chłopów własnych drze jak łyka,
Który nie patrząc na skutki,
Prócz tych jakie w kieszeń bierze,
Najwięcej kartofli zbierze,
A najwięcej sprzeda wódki.
  I nie może być człek nizki,
  Jeśli ma z administracji
  Majątku potrójne zyski,
  A podwójne z propinacji;
  Że żadnego nie prowadzi
  Z chłopami nigdy rachunku,
  Tyle tam tego frasunku —
  Zawsze sobie dobrze radzi.
Wszyscy wiedzą, że zabija,
Morzy głodem lud poddany,
Który nędzny, siłą kija
Dzień w dzień do pracy jest gnany;
Zamiast oplwać mu twarz całkiem,
Zamknąć każde drzwi przed nosem,
Wszyscy zgodnie jednym głosem
Obierają go marszałkiem.
  Pieniacza, marnotrawnika,
  Jakiego pod słońcem niéma,
  Wynoszą na urzędnika,
  Co los rodzin w ręku trzyma;
  Głupca, którego list prozą,
  Mógłby być dla osłów wzorem,
  Obierają kuratorem!
  Kuratorem szkół, o zgrozo!
Jak nasz tak i wszystkie kraje
Mają wiele zła w szczegółach,
Ale szczerze to wyznaję,
Więcej jest sensu w ogółach.
Co jest złem, złem się nazywa,
Dobre dobrem, tu inaczej:
Złe na dobre się tłumaczy,
A dobre często złem bywa.
  Królem ślepych jednooki.
  U nas co wiorsta uczony,
  Porządny co cztery kroki,
  A kochanieńkich — miliony!
  I niema nawet nadziei,
  By inaczej kiedy było,
  Tak się u nas wyrobiło,
  To vox populi, vox Dei.


1859 (?)




-----
Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, dostępna jest na stronie wolnelektury.pl.
Wersja lektury w opracowaniu merytorycznym i krytycznym (przypisy i motywy) dostępna jest na stronie http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/bartels-piosnki-i-satyry-vox-populi-vox-dei/.

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Wolne Lektury.

Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór jest w domenie publicznej.
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3: https://artlibre.org/licence/lal/pl/
Fundacja Wolne Lektury zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych.
Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur: https://wolnelektury.pl/info/zasady-wykorzystania/
Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki.

Tekst opracowany na podstawie: Artur Bartels, Piosnki i satyry, Kraków 1888

Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl) na podstawie tekstu dostępnego w serwisie Wikiźródła (http://pl.wikisource.org). Redakcję techniczną wykonała Marta Niedziałkowska, natomiast korektę utworu ze źródłem wikiskrybowie w ramach projektu Wikiźródła.