Spis treści

Adam AsnykW loży

Kiedy się na was zdaleka patrzę

Z okna mojego poddasza,

Myślę, że jestem w loży w teatrze,

Lecz sztuka nudzi mnie wasza.

Muszę się dziwić, że scena świata

Takich ma nędznych aktorów,

Że gdzieś przepadły dawne dramata,

Tęczowych pełne kolorów.

Widzę, że artyzm w życiu upada,

Że zamiast sztuki klasycznej,

Ciągnie się farsa nędzna i blada,

Godna gawiedzi ulicznej.

Pierwszych kochanków niema na scenie,

Ci są dziś anachronizmem,

Młodość straciła swoje płomienie

I żyje modnym cynizmem.

I bohaterów niema w zapasie,

Nie dla nich te wieki prozy:

Gdyby się zjawił który w tym czasie,

Poszedłby prosto do kozy.

I niema nawet tragicznej maski,

Niema wyniosłych zbrodniarzy,

Więc trzeba tylko sypać oklaski

Najzręczniejszemu z kuglarzy.

Choć kto przywdzieje klasyczne stroje,

Daremny zachód i praca:

Nic nie pomogą togi lub zbroje,

Znać przebranego pajaca.

Brutus w kawiarni gniewem się pieni

I ostrzy pióra na panów…

Zjadłszy w pałacu kawał pieczeni,

Staje się jednym z baranów.

A utyceński posępny Kato,

Dawnej tradycyi naprzekór,

Chce się ożenić bardzo bogato

I poszukuje synekur.

Koryolan za to broni zażarcie

Konserwatywnych swych zasad,

A pokonany żebrze o wsparcie

W przedsionkach obcych ambasad.

Grachus na chwilę nigdy nie spocznie,

W górę zadarty ma nosek,

Wspięty na palcach stawia corocznie

Przerażający swój wniosek:

„By wszyscy mieli wybierać prawo,

Nawet najniżsi z narodu,

Czy chcą na drugich pracować krwawo,

Czy wolą umierać z głodu“.

Inny przybrawszy Focyona pozę,

Odkrywa duszy swej wnętrze,

Kreśląc przewrotnych dążności grozę,

Co burzą wszystko najświętsze;

Nad rodem ludzkim szaty rozdziera,

Biadając: że cnota ginie!

I spieszy, gdzie go czeka hetera,

Albo na karty w kasynie.

Ten hardy Rejten wyższe ma chęci,

Nie pójdzie w służbę koteryi,

I nawet dobro kraju poświęci,

By zyskać poklask galeryi.

Tamten przywdziewa zbroję Gotfryda,

Prawdziwym krzyżowcem się mieniąc,

Na niewiernego wyruszył żyda,

Rosnąc w znaczenie i pieniądz;

I wyzyskuje siew nienawiści,

Jako kondotier-demagog,

Gdyby zaś większe widział korzyści,

Na żołdby przeszedł synagog.

A bohaterscy Machabeusze,

Gdy ich przypadkiem sąd schwytał…

Bez zalęknienia oddadzą duszę

Za swoje bóstwo — kapitał!

Socyalistyczny trybun Pankracy,

Co w karczmie stały ma pobyt,

Naucza rzesze, że im mniej pracy,

Tem większy będzie dobrobyt.

Sokrates nową etykę stawia

Dla tych, co słuchać go warci,

Wielbi w niej wzniosłą wolność bezprawia,

Jeżeli nikt jej nie skarci.

Wstręt w nim powszednia moralność budzi,

I tłum do taczek przykuty…

Więc się wciąż truje w gronie nadludzi

Absyntem, w braku cykuty.

Tyrteusz wielki, natchniony epik,

Co wiódł spartanów do boju,

Założył modnych towarów sklepik

W najświeższym guście i kroju.

Kilku Hamletów duma przy flaszce,

I nie wie, gdzie się przyłączyć…

Gdyby mózg mieli w swej pustej czaszce,

Tragicznie mogliby skończyć!

Tymczasem świeczka po świeczce gaśnie,

Brzydko rzępoli muzyka,

Publiczność chrapie, a kto nie zaśnie,

Odwraca oczy i syka.

1896