Adam AsnykSzkicdo współczesnego obrazu, ofiarowany Jackowi Malczewskiemu

W ogrodzie, strojnym w rzeźb klasycznych szereg,

Pełnym róż, mirtów, jaśminów, tuberoz,

W gronie wykwintnych paziów i pasterek

Renesansowy cicho stąpa Eros.

Ostrożnie leci jego złota strzałka

Pomiędzy pary rozmarzone słodko,

By nie skaleczyć pieszczonego ciałka,

A tylko tajną podrażnić łaskotką.

Wytworne damy, poeci, artyści,

Sztuki smakosze, dworacy i pazie,

W cieniu laurowych grupują się liści,

W półtonach płynnych, w mistrzowskim obrazie.

Lekkie westchnienia, przelotne uśmieszki,

Spojrzenia, słodycz niosące przez chwilę,

Wdzięczne pokusy, eteryczne grzeszki,

Krążą w powietrzu, jak płoche motyle.

Niedomówione wśród urwanych szeptów,

I niby siatką spowite pajęczą,

Z ust estetycznej alchemii adeptów

Słowa muzyką przytłumioną brzęczą.

I płynie myśli subtelny aromat,

Wyszlachetniony w cieplarnianej szkole,

Przystępny tylko dla wybranych gromad,

Odczuwających nastrój i symbole.

I w estetycznym roztopione smutku,

Co z prozy życia powszedniej wyrwany,

Nadobne pary szepczą po cichutku,

Do bladolicej wzdychając Nirwany.

Jest im niezbędny wśród wrażeń przesytu

Gorzki, trujący nicestwa narkotyk,

Więc rozpaczają nad marnością bytu…

I w nowy zaraz przechodzą erotyk.

*

Po za kratami ogrodu w ulicy,

Tłum się gromadzi i przed bramą staje…

Jacyś nieznani barbarzyńcy dzicy…

Niesforne, brudne i obdarte zgraje.

Pomiędzy niemi nie Eros różany

Na blade twarze rzuca blask przewodni,

Lecz jakaś wiedźma, ubrana w łachmany

Potrząsa drzazgą płonącej pochodni.

W źrenicach krwawe zapala on błyski

Widokiem bogactw kuszących ogrodu,

I budzi instynkt poziomy i niski,

Brzydkie uczucie zwierzęcego głodu.

Twarde ich pięści zaciska kurczowo,

Jadem zawiści serc przyspiesza bicie,

Na usta kładzie złorzeczenia słowo,

I ten głos w ostrym wydobywa zgrzycie:

«Gdy nasze dzieci wśród wilgotnych ciemnic

Duszą się, żądne mleka i powietrza,

Gdy nasze siostry na chlebie najemnic

Nie mogą wyżyć, nam sztuk waszych nie trza!

Kto w jarzmie pracy nie dośpi i nie zje,

Gdy go z rodziną przyciska potrzeba,

Klnie waszą mądrość i waszą poezyę,

A łaknie ziemi, powietrza i chleba.

Was nie obchodzą nic losy milionów,

Ani nędzarzów pospolite troski,

Przeto w przepychu woni, barw i tonów

Do szczętu zagon trwonicie ojcowski.

Lubicie ludzką wzruszać się niedolą,

Gdy ją widzicie w książce lub na płótnie,

Ale was rany nasze nie zabolą,

I trud żywota obcy wam, o trutnie!»

Tak coraz głośniej wykrzykuje tłuszcza,

Patrząc na państwo fantazyi bogate,

I coraz dziksze spojrzenia zapuszcza

W siedzibę zbytku, przez ogrodu kratą.

Ale w ogrodzie estetyczne damy,

Trubadurowie, sztukmistrze i pazie,

Nie słyszą burzy co huczy u bramy,

Tonąc w lubieżno-mistycznej ekstazie…

6 marca 1895