Adam AsnykSprzeczne prądy

Panu Pastorowi Julianowi Machlejdowi

Między rozpaczą a nową nadzieją

Serca się ludzkie bezustannie chwieją,

I każda wieków mijająca chwila

W inną je stronę, jak kłosy, pochyla.

Czasami w świecie jakiś podmuch świeży

Do darów życia zaufanie szerzy,

Jakiś blask słońca pogodniejszy spływa,

Jakaś jutrzenka barwna, migotliwa,

W której cel każdy, każda ludzka praca,

Różowym pragnień ogniem się wyzłaca.

Czasami znowu, jakby ciemność burzy

Pogodny bytu widnokrąg zachmurzy…

Posępne w mrokach zjawia się widziadło

I sieje postrach twarzą swą wybladłą,

Co nieskończoność ludzkiej nędzy wieści

I bezcelowej niezmienność boleści.

Tak wciąż w ludzkości ważą się kolejno

Wiara w cel jasny z trwogą beznadziejną;

Dwa sprzeczne z sobą mięszają się chóry

Dwa różne twórczej odczucia natury,

Dwa, z idealnej zrodzone tęsknoty,

Wysokie duchów współczujących wzloty,

Co jak dwa skrzydła w górę ludzkość niosą,

Promienne światłem i łez lśniące rosą,

A serca, wielką miłością trawione,

W jednę lub drugą zwracają się stronę.

Są takie, które przygniata i nęka

Żyjących istot nieustanna męka,

A groza walki, bezpłodność konania

Cały ów błękit niebieski zasłania.

W nich ból pokoleń dawno zmarłych płacze,

I wszystkie świata schodzą się rozpacze,

Wszystkie tytanów zbuntowanych kłótnie,

By je rozdźwięczyć, jak żałosne lutnie,

Wypełnić jękiem i rozstroić trwogą,

Że ulżyć ludzkiej niedoli nie mogą,

Więc nic dziwnego, że bólem nabrzmiałe

Prometeuszów dzielą kaźń i chwałę.

Są inne, które w srogim nieszczęść wichrze,

Stają się coraz pokorniejsze, cichsze,

Choć współczujące, przecież górą płyną

Nad łez i nędzy posępną krainą;

Ponad ciał męką, nad zgnilizny warstwą,

Znajdując pewne w niebiosach lekarstwo

Na wszystkie życia choroby i rany;

Tym jakiś promień czysty i świetlany

Wśród walk zamętu wiarę w przyszłość szczepi,

Wskazując w dali świat, gdzie będzie lepiej…

I tak wciąż serca pokoleń się chwieją

Między rozpaczą a nową nadzieją,

A ta nadzieja i ta rozpacz krwawa

W dziejach ludzkości równe mają prawa.

Ale w te duchów podniosłych sztandary

Stroić się lubią liche, nędzne mary.

Więc jest egoizm bezczelny i niski,

Wpatrzony w smacznej biesiady półmiski,

Który, gdy sobie podpije i podje,

Optymistyczne nuci wciąż melodye,

I z Bachantkami, jak pijany Sylen,

Pieści się brzmieniem miłosnych kantylen.

Żadna go cudza skarga nie poruszy:

Przed jękiem ludzkim zatkał sobie uszy

I zamknął oczy na nędzarzów boleść,

By do miękkiego wcześniej łoża doleść,

Gdzie zdala od tych, co smutni i krwawi,

Błogo przeżuwa i szczęśliwie trawi,

I boski świata wychwala porządek,

Mając sen dobry i zdrowy żołądek.

Jest i pesymizm, zrodzony w przesycie,

Któremu zbrzydło roztrwonione życie.

Gdy czarę uciech wysączył aż do dna,

Sądzi, że była ust jego niegodna,

I że ta rozkosz, którą czcił, jak bóstwo,

To wieczne chytrej natury oszustwo!

Więc w przeżytego nicestwo człowieka,

W czczość chorej duszy cały świat obleka,

I gdy sam z własną niemocą się miota,

Chce innym źródła zatruwać żywota;

I tym zazdroszcząc, co wśród życia boju

Mimo ran ciężkich idą wciąż w spokoju,

I patrząc w przyszłość z pogodnem obliczem,

Nieustraszeni, nieugięci niczem,

Na przekór losom nie tracą odwagi…

Wbija w ich piersi nóż szyderstwa nagi

I ciemną przepaść wskazuje pod nogą,

I puste niebo, gdzie niema nikogo!

I bezowocność walki im tłómaczy,

Aby padali i marli z rozpaczy…

21 marca 1895

Spis treści

Adam AsnykSprzeczne prądy