Zmieniono zapisy na liście osób: Maurycy, Gabrjela ich dzieci -> Maurycy, ich syn. Gabrjela, ich córka; Pierwszy, Drugi chłopcy z cukierni -> Pierwszy chłopiec z cukierni. Drugi chłopiec z cukierni.
Poprawiono błędy źródła: czazy -> czasy; Łechińska -> Łechcińska; żawołał -> żałował; gośno -> głośno; go -> do; kemedję -> komedję; od od niego -> od niego.
Rzecz dzieje się na wsi, w majątku Czarnoskalskich, z wyjątkiem aktu III, który odbywa się w Warszawie.
Muszę iść, bo stary się tam skręci bezemnie… Słychać zdala parę chrapliwych zadęć trąbki. O! słyszysz? rozumiesz ty to? to się znaczy, że mieliśmy się strąbić. Ale nie myśl, żeby to było takie strąbienie, jak np. arakiem… broń Boże! to się znaczy, że on trąbi na mnie i powiada: naśladując trąbkę Miszel! chodź sam tu! a ja mu powinienem odtrąbić: tak samo Idę! idę! idę!
Nie wiesz? doprawdy? patrząc jej w oczy A wasz panicz, pan Maurycy? hę? spojrzyj mi w oczy… wskazując palcem he, he, he… a widzisz!
Hm! wiem, wiem… ale słuchajno, już kiedy tak, to żeby przynajmniej znał się na rzeczy i pamiętał o tobie… toby było pół biedy.
Każdemu o to powinno chodzić. Nie myśl, żebym ja cię miał namawiać na jakie złe rzeczy, boć to przecie byłoby na moją skórę… ale widzisz, kto ma rozum, to drze łyka kiedy się da.
Udaje że się gniewa, ale dobrze, że jej powiedziałem: niech wiedzą żem ja nie ślepy… może człowiekowi co z tego kapnie… słychać trąbkę; głośno Masz! znowu trąbi… trza lecieć… do widzenia.
A to!.. czy on na prawdę mówi, czy tylko tak, żeby się czego dowiedzieć.. Co by mi nawet przez myśl nie przeszło, to on mnie sam uczy… p. c. Niech on jeno sobie ztego żarcików nie robi, bo jeszcze kiedy mu to na złe wyjdzie…
Tu jest, tu go niema… Że też ja ich nie mogę nigdy zdybać razem, a wiem, że myszkuje. Sekreta przedemną… co mu się stało… Bardzobym chciał mieć czarne na białem. spostrzegłszy Zuzię, która wyszła zarzucając chusteczkę na głowę O! jest jedno… pewno i drugie niedaleko, pod umówionym jaworem. zastępując jej Gdzież to rybcia idzie? hę?
Pan hrabia! ha, ha, ha! nie w kniei, tylko na leśniczówce… a to ładnie, słowo daję… zamiast strzelać sarny w lesie, to się tu kręci koło sarny na dwóch nóżkach.
Jakto, nie widziałam na własne oczy? zaraz wszystkim opowiem… komu to tu świat durzyć, jak matkę kocham!.. okropność.
Tego nie powiedziałam… do chłopca, który wnosi dwa spore koszyki i niewie co z niemi robić. No, czegoż tu stoisz, zanieś do izby… do Kotwicza śniadanie dla myśliwych… poufnie ale to tylko dyplomacja, bo inaczej niemiałabym z czem się zamówić.
Nie inaczej, jak matkę kocham… bo hrabia taki ciężki do wszystkiego, że niech Bóg broni… może już i zapomniał, że pani sobie życzyła, aby po polowaniu przyjechali wszyscy do pałacu na obiad.
O! już koncepta… Strasz, ten młody co się to teraz sprowadził do Zagrajewic, bo to o niego przedewszystkiem chodzi.
Wystaw sobie hrabia, to cała historja. Pani na bilecie wizytowym męża napisała parę słów ołówkiem, i postarałyśmy się, że mu zaniesiono dziś raniutko, niby to z polowania.
I grube, ani słowa! po prostu miljoner. p. c. z goryczą Dostało się w ładne ręce… mój Boże! Zagrajewice, taka pańska rezydencja.. gniazdo Zagrajewskich… to był dom, jakich dziś już niema. Jakeśmy się tam bawili! goście prawie nie wyjeżdżali… szampan lał się strumieniami.
Zwykle po takich bachandrjach zjeżdżano do mnie na barszczyk, z którego słynął mój kucharz. Prawda, że te barszczyki kosztowały mię tyle, że łajdak Wucherstein zlicytował mi Bębnówkę i zabrał jak swoją.
Lipowiec? mam tu po nim pamiątkę. Otwiera cienki pugilaresik, do którego Łechcińska ciekawie zagląda. Przegrałem go na tę samą dwójkę pikową.
A no, nic… oddałem w dwadzieścia cztery godzin… dług honorowy, trudno! p. c. no, ale się przynajmniej żyło i użyło po pańsku… a teraz!… pierwszy lepszy cham, prosty wyrobnik jakiś z pod płotu… chodzi zasmolony, przy fartuchu… będzie kamienie tłukł przy drodze… później, jest! wypływa na wierzch.. krezus!… I niechże taki potrafi dom prowadzić!…
Chyba, że go panowie nauczą, bo to tak wszystko idzie w kółko… o! pokazuje palcem taki tam jakiś skoro się do chrapie grosza, to nie ma spokoju póki się nie wprosi do koligacji z jakim prawdziwie pańskim domem, i te miliony znowu wracają tam, skąd je wyciśnięto.
Niech mówią co chcą, pan panem zawsze będzie. Naprzykład hrabia stracił taki majątek, ale jak był tak jest hrabią, a to jest kapitał, i jaki! nie jedna majętna osoba na wydaniu, chętnieby oddała wszystko, żeby być hrabiną. Ja sama powiadam, że gdybym tak wygrała wielki los na loterji, albo gdyby mi dopisały jedne duże pieniądze — co jeszcze sekret — toby się hrabia musiał zaraz żenić ze mną, jak matkę kocham!
Byłabym hrabiną… do siebie Jezus! dopierobym nosa zadzierała! ciekawa rzecz, jaką minę zrobiłaby na to stara szambelanicowa. do Kotwicza z przymileniem. Ożeniłby się hrabia ze mną, gdybym miała pieniądze? co?
A co! jeszczeby grymasił, jak matkę kocham… nie powiedziałam? zaraz chce się krociów… dobre i coś.. zawsze byłby swój kąt, cóżby przyszło robić, gdyby zabrakło cudzych? przecie hrabiemu nie wypada się zaprzągać do podłej pracy, jak jakiemu pierwszemu lepszemu. To tak, jak gdyby np. naszemu państwu kazać być czem… Jezus! taka wielka familja, od książąt, hrabiów, nawet od królów podobno… Czy to prawda, że Czarnoskalscy pochodzą od królów?
Właściwie, to tylko ta linja, do której ja się liczę, hrabiowska, Dahlbergów, jest skuzynowaną przez Stuartów z większą częścią domów panujących… a młodsza, z której pochodzi szambelanic.. ph! niby przez Poniatowskich… ale.. w każdym razie, to już tylko… dobra szlachta… więcej nic…
No, to i to nie bagatela! Poniatowscy… i niechżeby im przyszło co robić, pracować na życie, Jezus! oni tak przyzwyczajeni do państwa, do wszelkich wygód, czyżby to mogli przenieść? chociaż nasza pani, to święta, anielska kobieta! pełna rezygnacji, a co za matka! nie ma ofiary, którejby nie była gotową zrobić dla dzieci… bo czyż to nie prawdziwa ofiara, pozwolić panu Maurycemu żenić się z córką takiego Dzieńdzierzyńskiego? zkądże to wyszło? jakiś kupiec!
Także miljoner… p. c. zniechcenia Te pieniądze o których pani Łechcińska wspomniała, to pewno po referendarzu.
O, bardzo przepraszam, nie na księżycu… Ah! gdyby był referendarz jeszcze trochę pożył, inaczejbym śpiewała… byłby się ożenił ze mną, jak amen w pacierzu… ale i tak mi zapisał. Zapierają mi szachrują, przekupują w sądach, ale wydobedę! wydobędę! choćby mi przyszło nie wiem co…
Pokaże się w swoim czasie… ah! jaki hrabia ciekawy… Jezus! żebym ja go też złapała. głośno Ale my tu gadu gadu, a nic o interesie. Niechże hrabia się postara tego Strasza sprowadzić dziś do nas koniecznie… trzeba to zrobić dla pani…
Dla czego, dla czego… wszystko opowiem szczegółowo, tylko siadajmy, bo mi nogi ścierpły… siadają na ławeczce po prawej Otóż, widzi hrabia, rzecz się ma tak… tuż za nimi pada strzał, Łechcińska z wielkim krzykiem rzuca się Kotwiczowi na szyję; on podobnież drgnąwszy, chwyta ją w pół Jezus! jakżem się przelękła… spuszczając oczy i odejmując ręce Przepraszam hrabiego… nie wiedziałam, co się ze mną dzieje…
Ah! dla Boga! oni nas jeszcze postrzelą, jak matkę kocham… Uciekajmy stąd, znajdźmy sobie jaki kącik spokojny do pogadania.
Tak się strzela, moi panowie… cały nabój w centrum! do Władysława wskazując na Maurycego, który na boku zwija papieros voyez vous, quel nez… jak mu się nos wyciągnął.. nie strawi tego mojego trjumfu… ale bo też to był strzał kapitalny. n. s. Zkąd mi się wziął, ani wiem.. głośno No cóż, nic nie mówisz?
Comment? jakto z pod pachy? co gadasz! czy myślisz, że nie wiem jak trzymać strzelbę? ja myśliwy!… z pod pachy!
Proszę! papka myśliwy, a nie zna myśliwskiego wyrażenia. Z pod pachy, to jest z niechcenia, nie mierząc, tak sobie, o!…
Savez vous quoi, c'est bon! śmiejąc się Złapałeś mnie za słówko… no! patrzcież! przecież znam doskonale… Istotnie, prawie nie mierzyłem, je n'ai pas mesuré, ma parole… tak sobie, paf!… to już z natury, znajcie prawowiernego szlachcica, którego nie macie żadnej racji prześladować o mieszczańskie nawyknienia, jak sobie pozwalacie.
Jeżeli burze krajowe jednego z moich przodków wypędziły do miasta, gdzie wziął się do kupiectwa… comme cela… z nudów… pour le passez-temps, to mimo to, nie przestaliśmy być szlachtą łęczycką, piskorzami z dziada pradziada… Dzieńdzierzyńscy de Kurzy-jama… Weź herbarz!
Mój panie Władysławie, jakże można odzywać się w ten sposób, comment peut on? to świętokradztwo! uroczyście są rzeczy sakramentalne, których lekceważyć nie wolno. Kpijcie sobie ile wam się podoba z majątku, bo tego lada dureń może się dorobić; ale to co mamy po antenatach, imię, stanowisko, noblesse oblige, którego za pieniądze nie kupi, powinniśmy czcić jak świętość… Panie Maurycy, nie prawdaż? poprzej mnie.
Savez vous quoi, c'est bon!… papka plus pape que le pape… ha, ha, ha… to jest niby innemi słowy, że… n. s. co to właściwie może być? tuż za sceną słychać parę zadęć trąbki a! mój Miszel.. bierze trąbkę i dmie w nią, wydobywając tylko chrapliwe tony; za pierwszem zadęciem Michałek wchodzi i staje tuż przy nim. Cóż u djabła! czy tę trąbkę kto zaczarował. do Michałka Gdzieżeś ty się chował? trąbiłem, aż mnie płuca bolą.
Bon! n. s. plus pape que le pape… muszę się spytać Poli, co to znaczy. gł. ale on ucieknie tymczasem.
Cicho! ściska mu ramię Masz u mnie rubla, tylko tak zrób, żeby się nikt nie domyślił. głośno Je vous dis, mój Miszel, to perła między strzelcami… nieraz jem sobie śniadanie, a on przychodzi i powiada: jaśnie panie, upatrzyłem w kotlinie zająca. Bon! gdzie? przy borsuczych dołach; nawiasem mówiąc, pół mili drogi… un joli morceau.. zaprzęgać! jedziemy… prowadzi mnie, ustawia w dobrem miejscu, a sam idzie prosto na kota… wystrasza go, kot pomyka… kiedy sadzi w najlepsze, ja paf, paf…
Ciekaw jestem jaką… patetycznie że biedne zajączysko które nikomu nic nie zawiniło, porażone z pańskiej ręki skrzeczy głosem krającym serce? to ma być przyjemność? winszuję.
Mów sobie co chcesz, jak się ma już żyłkę, to się ma… nie wyprujesz jej. do Michałka No, idź naprzód, allons… do siebie plus kap… klu pak… jakże tam, a! plus papa que le papa.
Mój drogi, przestań też raz tej zabawki niegodnej ciebie. Nie rozumiem co za przyjemność brać na fundusz człowieka, który nawet nie potrafi się bronić.
To tak tylko w kółku familijnem… za to po za oczy zawsze trzymam jego stronę, szanując w nim bądź co bądź zacny charakter.
Tyś kontent ze wszystkiego począwszy od siebie, gdy ja nieraz miałbym doprawdy ochotę w łeb sobie palnąć.
Zaręczam ci, że nie żartuję, bywają chwile, żeby mnie to nic a nic nie kosztowało. Te kajdany, bez których kroku zrobić nie mogę, za nadto mi już ciężą.
Zazdroszczę ci, żeś się od nich wyzwolił… jedna krew w nas płynie, a jakżeśmy daleko od siebie! te wszystkie względy, które mnie krępują, dla ciebie nie istnieją. Najswobodniejszy w świecie w swoim dworku pod słomianą strzechą, dorabia się, orze, sieje, ujada się z parobkami… i szczęśliwy! ah! gdybym ja tak mógł!
Przypominasz mi tego właściciela pensjonatu, który zajadając przy uczniach kapłona, zazdrościł im kaszki na wodzie i kartofli w mundurach, mówiąc: ah! jakbym ja to jadł! To tylko obłuda mój bracie, bo gdybyś chciał, tobyś i mógł.
Zatem podług ciebie, mam ich skłonić, aby sprzedali majątek, pospłacali długi i za te resztki któreby nam pozostały, kupili parę włók gruntu z chałupką pod lasem, w romantycznem położeniu, w którejbyśmy osiedli wszyscy razem i rozpoczęli sielankowy żywot dorabiając się na nowo?… ha, ha, ha, czyżby oni w tych warunkach wyżyli?
Przejęci wiarą, że świetna przyszłość należy nam się z prawa urodzenia, wpajali ją we mnie, kołysali bajeczką o księżniczce z djamentami, która spłynie z obłoków i odda mi swoją rękę…
Człowieku! czy ty nie widzisz co mnie nęka?… oto rola moja upokarzająca w tym całym stosunku. Wstydzę się jej, a nie mam na to rady. Jeżeli mi odda rękę, to w brew swojej woli, bo wpływają na nią… już nie mówię kto inny, ale własny ojciec zachwycony widokiem koligacji z nami.
Więc tak nie jest? Maurycy milczy masz dobrą i nieprzymuszoną wolę? nie zrażają cię te malutkie względy i względziki, na które nasz światek tak lubi kręcić nosem?
Ba! także mi gadaj!.. po chwili Jak się to można omylić! ja byłem pewny, że ty się przymuszasz dogadzając woli rodziców… co większa ciszej byłbym przysiągł, że ta mała Zuzia na prawdę cię przywiązała do siebie.
I wierzyłeś temu? śmiejąc się z przymusem dziewczyna prosta, ograniczona… co za myśl, żeby zabawkę bez konsekwencji.
Ale niemasz najmniejszej racji do moralizowania, bo to wszystko co możesz powiedzieć, ja sobie już dawno powiedziałem! Jeżeli kiedyś były z mojej strony jakie zamiary niekoniecznie godziwe, to ich żałuję.
Słowo honoru… nic a nic. Czyż możesz przypuszczać, żebym ja teraz jeszcze dawał powody do plotek?
Z tobą nie można mówić poważnie.
To jedyny środek… Zresztą, czyż to tak trudno? mój drogi, żeby cię przekonać, gotów jestem zrobić ci wyznanie… o którem dawno już myślałem, ale… jakoś… nie przyszło do tego. Cóż powiesz na to, że ja którego zasady znasz, nie wiedząc jak i kiedy, doprowadzony zostałem do tej ostateczności, że się zakochałem po uszy, i robię krok, który zimny rozum może potępić.
Nie wierzysz? więc posłuchaj. Postanowiłem sobie był za prawidło ignorować kobietę o ile nie przedstawiała widoków odpowiednich moim celom. I udawało mi się to przez czas jakiś. Najokrzyczańsza piękność, skoro nie znajdowała się w warunkach dostępnych, robiła na mnie wrażenie tylko pięknego posągu. Ta uwaga, że ona nie dla mnie, była okładem z lodu, który mnie zabezpieczał najdoskonalej. Tymczasem znalazła się osoba, i notabene osoba znająca mój sposób myślenia, która uwzięła się zburzyć cały ten gmach mądrych postanowień z taką troskliwością wzniesiony… i dokazała swego. Ale ty mnie nie słuchasz i nie ciekawyś nawet dowiedzieć się, kto jest ta czarodziejka? Otóż odkryję ci tajemnicę, bo i tak w krótce dowiedziałbyś się… Jestto… twoja siostra!
Wszak niespodzianka? chowaliśmy się niemal razem od dzieciństwa, przez tyle lat patrzałem na nią jak na prześliczną kuzyneczkę, z której wdzięków byłem dumnym, ale pomyśleć oczem więcej ani mi w głowie nie powstało, bo to byłbym nazwał po prostu zawiązaniem losu nam obojgu. Wszystko to trwało dopóty, dopókim się nie przekonał, że opierać się dłużej magnetycznej sile jaką posiada spojrzenie kobiety, nie sposób; pod jej wpływem moje serce zamieniło się w wulkan.
Jak cię kocham, przeobraziła się cała moja natura. Więc widzisz! dla czegożbyś ty nie dał sobie rady z Polą, która z pewnością jest pełną najlepszych chęci, i niczego więcej nie pragnie, jak kochać. Tylko, uważasz co do nas, nie mieszajże ty się do niczego, zostaw to nam samym. Kochamy się, jak para turkawek i Gabrjeli jestem pewny, ale przewiduję trudności ze strony stryjowstwa… Ojciec jak ojciec, ale z matką najgorzej… Robiąc ci zwierzenie zapędziłem się może za daleko, stało się to pod wpływem naszej rozmowy… więc proszę cię o tajemnicę do czasu… mógłbyś wszystko zepsuć wyrywając się zbyt pospiesznie.
Gdyby tak było, to proszę cię, nie otwieraj mi oczu. Całą nadzieję złożyłem w tem złudzeniu… niech więc przynajmniej trwa jak najdłużej.
Ah!… p. c. do Kotwicza z dąsem Stary!… w tej chwili spostrzegłszy Maurycego, biegnie do niego zostawiając koszyk w ręku Strasza; pomieszana, tonem jakby szukała opieki Proszę pana!
A jeżeli naprawdę tak się boisz, to siedź w domu i nie biegaj po lesie kiedy wiesz, że możesz kogo spotkać.
Czyż ja wiedziałam? p. c. To tak zawsze, jak napastować, to każdy gotów… a do obrony nie ma nikogo.
Wiecie panowie, że to bardzo ładna dziewczyna, daję słowo… podobno córka leśniczego; tatki teraz nie ma, wartoby pójść za nią i utulić ten żal… złóżmy się jej na jakiś podarek… dobrze?
Mam lat dwadzieścia pięć i niezależną pozycję. Przyznałem się panu otwarcie, że lubię kobiety, i bardzo lubię, to jest moja słaba strona… a że wyszedłem z pod kurateli, zdaje mi się, że nie mam potrzeby kryć się z tem mojem upodobaniem i wolno mi je objawić. Gdybym przebrał miarkę i obraził przyzwoitość publiczną, jest na to władza policyjna, któraby mnie wsadziła do ciupy, albo kazała zapłacić karę.. ale żeby mi jakiś tam arystokrata prowincjonalny ubliżał prawieniem morałów…
Pomijam niegrzeczne obejście się tych panów, chociaż zdaje mi się, że kiedy kto mówi do mnie, przyzwoitość nakazuje odpowiedzieć — ale co znaczyło to: „mała rzecz, a wstyd” które jeden z nich powiedział odchodząc?
To było wymówione z akcentem, panie, i musiało mnie obrazić… Wdzięczny panu jestem za zaproszenie, ale korzystać z niego nie myślę. Ja nie jestem pierwszy lepszy, panie, żebym mógł słuchać impertynencyj i znosić fumy jakichś tam półpanków,
O, jakiś drażliwy. głośno Ale panie, panie, jaki pan jesteś niedomyślny… a warszawiak!… Gdzież tu chęć obrażenia; to była prosta zazdrość, a w takich razach trzeba być wyrozumiałym.
Czyż potrzebuję panu tłómaczyć?… Wkraczałeś pan na cudze terytorjum, przywłaszczałeś sobie prerogatywy osób trzecich…
Kiedy tak, to co innego… p. c. Ale zawsze kwituję z tych stosunków… jest coś co mi się nie podoba… po co mi się cisnąć do wysokich progów… najlepiej niech swój z swoim przestaje… ot, jak my naprzykład… z panem ja jestem swobodnym, jakbyśmy się znali Bóg wie odkąd… Ale! powiedz mi pan, jakiż pan masz tytuł zapraszać mnie do tych państwa?
Także Czarnoskalski? nie uważałem, daję słowo.. Kotwicz-Dahlberg, Dahlberg… a, a, a… to pan, co to go nazywają hrabią… teraz wiem… n. s. Hrabia von Habenichts.
Jakto szydło wyłazi z pustego worka. głośno A, to mocno przepraszam.. ja bo myślałem, że to tak sobie na żarty. Mnie, w kawiarni u Andzi na Trębackiej nie nazywano inaczej tylko hrabią… prawda, że właśnie wtenczas spadła na mnie ta sukcesja.
Przedewszystkiem używam przyjemności otwarcie, nie potrzebując grać komedji i jestem panem za swoje trzy grosze.
Ha, są gusta i guściska… Ale jako wielbiciel kobiet, gdzież pan szukasz ich towarzystwa? bo kobietę, tak jak się ją pojmuje idealnie, może wyhodować tylko atmosfera salonu.
Jakieś istoty zagadkowe, z obliczem sfinksów, sercem pełnem niestworzonych zachceń a z pretensjami na aniołów.
Gdzieżeś je pan miał sposobność tak studiować?
Teoretycznie, za pomocą patologji, bo to wszystko się tłómaczy stanem chorobliwym. U Andzi bywał jeden doktor medycyny, młody chłopak świeżo wyszły z uniwersytetu.. no! co ten nam nagadał o kobietach, to proszę było słuchać… stanowczo hrabia nie znajdziesz w salonach jednej kobiety zdrowej.
To jest fakt. Więc co mi za przyjemność… ja nie szukam jakiegoś pół bożyszcza, przed którem musiałbym chodzić na palcach, tylko kobiety z krwi i ciała, o której byłbym przekonany, że nie dostanie spazmów, gdy jej powiem słowa prawdy bez obwijania w bawełnę… chcę zdrowej natury a nie sztuki. Ot naprzykład, ta tutaj dziewczyna, to rozumiem..
No, niby mniej więcej, gdy się porobi stosunki, gdy pan zżyjesz się z naszem towarzystwem, i spotkasz w niem zdrowe natury.
Narzuca się ten, kto może mieć wątpliwość jak będzie przyjętym… ale pan nie jesteś, jak sam powiedziałeś, jakiś tam pierwszy lepszy.
Jak zaleciał parweniusz. głośno Więc jedziesz pan z nami do Czarnoskały, i kwita!.. i tak nie dziś to jutro trzeba to zrobić, tego pan nie unikniesz… stanowisko pańskie to nakazuje.
Puszczam się na bystrą wodę! p. c No i niechże mi kto powie, kiedy ja byłem na swojem miejscu, czy wtenczas gdy jako gryzipiórek sądowy wieszałem psy na arystokracji, czy dziś, gdy jestem tak słabym, że mnie te zaprosiny połechtały? Głupia natura ludzka, daję słowo: czuję formalnie jakiś nastrój uroczysty… p. c. Żeby się tylko nie pośliznąć na tych woskowanych posadzkach!… ale prawda! to za coby dependentowi pokazano drzwi, ujdzie dziedzicowi Zagrajewic… nie ma kłopotu.
Nie! teraz jest niemożliwem polowanie w swoim własnym lesie, słowo uczciwości daję.. komunizm jakiś, zuchwalstwo bez granic… Co to był za jeden?
Nie może być! No patrzcież, i taki fagas, panie, pozwolił sobie zająć stanowisko obok mnie, za pan brat… Lis szedł prościusieńko na mnie, wtem jak go poczuł..
Jakże chcesz… palił jakieś śmierdzące cygaro i nadto jeszcze przygwizdywał sobie, bo to jest!… na stanowisku, gdy psy gonią, słyszeliście co podobnego?… Złości mnie porwały… wołam: cicho, tam! a ten zdejmuje czapkę i powiada: moje uszanowanie panu dobrodziejowi.. jeszcze mi się błazen kłania.
Mój Władysławie, nie dowcipkuj kosztem zdrowego sensu, a przedewszystkiem nie pozuj na demagoga, bo ja cię dobrze znam.
To pewno ten sam lis był, co wyszedł później na mnie… nie wiedziałem nawet że to lis, ale domyślam się po ogonie.
A to palnął! głośno Przedstawiam kuzynowi naszego nowego sąsiada… pan Strasz, dziedzic Zagrajewic z przyległościami.
A! i mnie także… nie wiedziałem, że przybył w sąsiedztwo taki myśliwy… Więc jakże to było z tym lisem?
Myślałem, że to był pies… chciałem nawet na niego zawołać, bo bardzo lubię psy, ale skorom się poruszył zniknął mi, tylko zobaczyłem ogon ogromnie długi.
No, gdzie? dokąd?… quousque tandem? już odjeżdżacie? jakżeż można, comment peut on! ja w najlepsze zaczynam, jestem w sztosie… patrzcie, quel zając!
Savez vous quoi, c'est bon!… kot moją własną ręką zabity? nie czuję ciężaru… ja to noszę, jak znak honorowy… spostrzegłszy Strasza, do Kotwicza Qui es-ki-e-sa ce monsieur?
A! sąsiad, sąsiad idzie do Strasza podając mu obie ręce; nagle wpatrując się weń, n. s. Jak on mi przypomina…
To ten sam… głośno Tak… z amatorstwa… bawiłem się… zaambarasowany Pardon… patrzy na zegarek już tak późno… n. s. człowiek, któremu dałem w łapę kilka rubli za kopję wyroku… Jezus Marja! oni tu chyba o tem nie wiedzą… głośno panie szambelanie… monsieur chambelan… ja jadę do was, bo tam jest moja Pola… pojechała właśnie do szambelanówny.
I owszem, bardzo nam będzie przyjemnie do Kotwicza, który mu mówił do ucha Co? zapraszać go! a dajcież mi pokój… w imię ojca i syna!… czy ja wiem co za jeden..
Ale panie, to jest człowiek, który niewolniczo trzyma się form… nie wypadało mu… zkądże?… wszak to nie jest proszona zabawa, tylko po prostu, pan korzystając z sposobności, robisz krok grzeczności sąsiedzkiej.
No widzisz pan, jak mi kto robi rozumną propozycję, to zupełnie co innego. ściskając mu rękę Zgadzam się.
Więc służę. prowadząc go, n. s Gdzie djabeł nie może, tam babę pośle… Referendarzowa da sobie z nim radę.
Zaczekam tu… służący wychodzi z okryciem; Pola zdejmuje kapelusz, przygładza włosy przed zwierciadłem, potem przeszedłszy się parę razy w milczeniu, zbliża się do stołu i przegląda pisma; po chwili, biorąc album z fotografiami A!… nie ma świadków… mogę sobie pozwolić. znalazłszy fotografię wpatruje się w nią Mój drogi!… gdybyś ty wiedział… gdybyś mógł temi martwemi oczyma zajrzeć w głąb mojej duszy… p. c. Jak on tu jest doskonale trafiony… wysuwając kartę Gdybym tak sobie przywłaszczyła… dobra sposobność… ale brak mi odwagi… ah! na samo przypuszczenie, że mógłby kto spostrzedz…
Usłyszałam turkot, byłam pewną że to panowie z polowania, tymczasem przez okno spostrzegłam powóz z Zabrodzia… miła dla mnie niespodzianka.. Jak się masz.
Trochę migreny, ale już przeszło… teraz usnęła… ucieszy się bardzo, gdy cię zobaczy, tak dawno już nie byłaś u nas.
Podobną wymówkę mogłabym i ja tobie zrobić… n. s. To się złapałam… gdybym mogła wsunąć napowrót.
Cóżeś ty się tak zagłębiła w tem albumie, nie ma tam nic ciekawego, same wybierki przeznaczone na plondrowanie.
Stało się! głośno, przewracając karty albumu na chybił trafił, zmięszana Tak sobie, przeglądam… ale istotnie, ile tu brakuje! pełno pustych miejsc… n. s. E, przecież nikomu nie przyjdzie na myśl… głośno Kto jest ten młody mężczyzna?
To nasz daleki kuzyn.. oryginał sławnie brzydki, ale kolosalnie bogaty… Powiedz sama, czy nie ma on wypisanego na czole: materjał na męża!
Dla tych właśnie przymiotów. Wyobraź sobie, dostał kobietę wykształconą i prześliczną, która jest z nim najszczęśliwszą.
Jako partja, bezwątpienia… kochała się szalenie w innym, i kocha go podobno jeszcze… ale pokazała się kobietą dziwnego hartu.
Na której przedewszystkiem sama zyskała grubo, dostawszy męża zgadującego jej myśli i dogadzającego najkapryśniejszym zachceniom… to nic więcej, tylko dowód praktyczności, której mogłybyśmy jej wszystkie pozazdrościć.
Ale bo my popełniamy zwykle ten błąd, że nadto dajemy się powodować czułostkowości… po romansowych głowach snują się obrazy sielankowego szczęścia, które jako marzenia chorobliwe narażają nas tylko na spadanie z obłoków.
Raz na tysiąc razy, moja droga, wielki los na loterji; jakiegoż to trzeba zbiegu okoliczności, żeby zadowolnić zarazem i pragnienie serca i wymagania rozumu.
Gdy chodzi o szczęście całego życia, zdaje mi się, że powinnyśmy się radzić tylko serca. Ja przynajmniej nigdybym nie potrafiła iść za mąż bez przywiązania.
Potrafiłabyś, gdybyś musiała… a zresztą, wszystkie te rojenia o szczęściu o tyle są coś warte, o ile przedstawiają jakąś rękojmię trwałości.
Nie koniecznie. Czy wiesz, jak ja sobie wyobrażam szczęście? obejmując Polę i patrząc jej w oczy Oko utopione w oku, w którego głębiach obietnice raju, dłoń w dłoni, której dotknięcie wzbudza bicie mojego serca…
Pokazuje się, że mamy jednakowy gust… ja nie inaczej myślę. Ale tym sposobem, jesteś w sprzeczności sama z sobą.
Za pozwoleniem, nie dokończyłam… Ale to wszystko pod warunkiem, żeby się odbywało na lśniącym parkiecie, wśród ścian źwierciadlanych odbijających bez wykrzywienia oblicza dwojga ludzi szczęśliwych, w atmosferze przesiąkłej wonią wyszukanych pachnideł… bo, wierzaj mi, choćbym usychała z miłości, nie odważyłabym się na życie z człowiekiem ukochanym wśród trosk… przykucie go do siebie w tych warunkach uważałabym za szczyt nierozsądku… zdaje mi się, że znienawidziłabym go, gdyby mi przyszło wystawiać uczucie na walkę z losem!… spokojniej rozumiesz mię teraz?
Jeżeli mówisz prawdę, to żałuję cię. Ja podzieliłabym chętnie najsmutniejszą dolę z tym, któregobym wybrała.
Padam do nóżek, moje uszanowanie… całuję rączki panny szambelanównej. całuje ją w rękę; do Poli całując ją w głowę Jak się masz.
Ah! pardon cofając się jakiż ja jestem roztargniony… wchodzić tak do salonu pomiędzy damy… tęgi zając, n'est ce pas? idąc do drzwi W tej chwili służę. zatrzymując się, do Poli Pani szambelanowej nie ma?
Comment? powtarzając po niej Czy papka sam to zabił?… miałem przy sobie sól w papierku i posypałem na ogonek… oj, ty, ty… córka myśliwego i robić tak naiwne pytanie… zabiłem, i to strzeliwszy z pod pachy… do służącego No, weźże tego zająca i zanieś do kuchni, ale powiedz tam, że to ja moją własną ręką zabiłem… pamiętaj!… pan z Zabrodzia swoją własną ręką… powiesz?
Ale i owszem! nie brakowało nieproszonych gości… spotykaliśmy pełno jakiejś hołoty, figur zakazanych..
Wiadomo, że pan jesteś zwolennikiem form, ale cóżby to szkodziło!… powiedzże mi pan co o nim… Cóż to za osobistość?
Jakżeż go pan z góry traktujesz!.. Mówmy tak otwarcie, czy to grzecznie, żeście odjechali zostawiając tego pana… może go nawet nikt nie prosił.
Jego rzeczą było przyjąć zaproszenie albo wymówić się, ale od panów należał się ten krok uprzejmości.
Papka bo gotów jest bronić nawet tego w co nie wierzy, i na odwrót… wbrew własnemu przekonaniu, byle tylko mieć materję do sprzeczania się z tobą.
O, ja wiem, że pan jesteś duchem sprzeciwieństwa… n. s. Muszę się dowiedzieć, co się dzieje z Łechcińską… głośno Moja Polu, przepraszam cię, że odejdę na chwilkę, ale muszę zobaczyć, czy mama się nie obudziła… natychmiast wrócę.
Ale cicho! bo nic nie wiesz… tajemniczo był dependentem przy adwokacie… wystaw sobie, ja sam, moją własną ręką, dałem mu kiedyś pięć rubli za kopię wyroku w jednej sprawie… no!
Wprawdzie to było extra zwykłych kosztów, ale że chodziło mi o pospiech, więc sam mu obiecałem… pisał przez całą noc.
No, pozwolisz, że to jest ambarasujące położenie, gdy na raz taki jegomość zjawia się jako sąsiad, dziedzic dóbr i drze się do poufałości…
Nie przez arystokrację, jak cię kocham, chociaż mnie o to posądza twoja przyjaciółka… tylko chcę powiedzieć, że taki człowiek nie miał gdzie nabrać tego poloru… cette politure… której się wymaga w towarzystwie comme il faut. Naprzykład na polowaniu, gdy mi go zaprezentowano, powiada: a! pan miałeś handel na miodowej ulicy… no proszę cię!
Niechże się papka tego nie wypiera, tyle razy już prosiłam.. ja się tak boję złośliwych języków.
Bardzo dobrze, ale to mnie tylko wolno o tem pamiętać, a nie komuś tam… Tak nakazuje poczucie delikatności…. Stawiam ci dowód: wszakże szlachcic na wsi handluje wszystkiem co wyprodukuje, tak czy nie? a niechżeby komu przyszło do głowy nazwać go handlarzem… dajmy na to, nierogacizny… ce serait bon!… dla czegoż ten sam Strasz nie zaprezentował się jako były dependent, tylko jako dziedzic Zagrajewic…
To swoją drogą, ale trzeba także szanować siebie… i dla tego dziwi mnie zapytanie szambelanównej.. bo że on się chce tu wkręcić, to rzecz prosta, ale ona… chociaż to twoja przyjaciółka, niech mi daruje… jakby już brakowało w sąsiedztwie ludzi przyzwoitych… I do mnie pretensja, żem go nie przywiózł… zkąd? co?… p. c. chociaż wiesz ty, że to było powiedziane mądrze, w tem była myśl… niby uważają nas za swoich, traktują jakby już należących do familji.
Jak papkę kocham, nie rozumiem… może papa sobie z troskliwości o mnie snuć jakieś projekta, ale… to jeszcze coś tak dalekiego… niepewnego..
Ale nie bój się, nie bój… nic pewniejszego… trzeba znać ludzi; gdybyś nie była jedyną dziedziczką Zabrodzia, nie mówię.. ciszej ale oni są po szyję w interesach… taka partja jak ty, to dla nich wielki los.
Wszystko jedno. Poczucie własnej godności nie pozwoliłoby mi oddać ręki człowiekowi, któregobym podejrzywała, że starając się o mnie ma na względzie nie moją osobę, lecz majątek.
Ja?… w imię ojca i syna… przekręcasz moje słowa… powiedziałem tylko tak w ogóle.. en genéral.. p. c. z wymówką jesteś tak drażliwa, że sam nie wiem, jak z tobą mówić.
Tylko co?… p. c. że pragnę tego związku, to swoją drogą. Wbiłem sobie w głowę, że musisz być Czarnoskalską i tego ćwieka mi nie wyciągniesz, ale chociażby mi to było najobojętniejszą rzeczą, nie widzę żadnej racji drożenia się i wyszukiwania trudności, skoro Maurycy się o ciebie stara.
Narzucona rola? cóż to on komedjant, czy co?… p. c. Moja Polu, zastanów się; to z twojej strony tylko kaprys, romanse, nic więcej… niecierpliwiąc się Nie pojmuję, w kogo się wdałaś, bo ani we mnie, ani w nieboszkę matkę… nie masz za grosz praktyczności. Pola ociera łzy Co to, płaczesz? dajżeż pokój, tego tylko brakuje! jeszcze ja przy tobie się rozbeczę i będzie!… Czy cię tyranizuję, czy zmuszam gwałtem?… powiedz co chcesz, wszystko zrobię.
Ale ba, czasowi, czasowi., takie rzeczy się nie odwłóczą… jak zaczniesz grymasić, to ich może urazić, zniechęcić… ciszej a nużby uderzyli gdzie indziej?… będzie żal…
Ale moja droga… cóż chcesz… z samej desperacji, par despération, gdy mu będziesz fochy stroić… cóż on zrobi jak go rodzice zmuszą… n. s. zdesperowany Poplątałem się… po chwili błagalnie Polu!
Powinniśmy się strzedz cienia pozoru, że się narzucamy… przeceniając zaszczyt należenia do towarzystwa osób, które właśnie z tego tytułu… mogłyby nas traktować… lekko…
To prosta rzecz, ale tu nie ma tego rodzaju obawy… sami ujmują nas na każdym kroku, a jeżeli jesteśmy już jak domowi, to wszystkie awanse były z ich strony.
Przesadzasz Polu, jak cię kocham przesadzasz… uprzedzając odezwanie się Poli tylko dajno się przekonać: ty mnie tak nazywasz, a że ciebie uważają już za swoją… więc.. tak sobie, pour plaisir… w dobrej komitywie.. ale! à propos papki… proszę cię, bo ty znasz lepiej język francuzki… co za przysłowie może być na: papka?
Kiedy zapomniałem… czekajno… qui est papka, plus papka… spostrzegając Gabrjelę cicho! później ci powiem.
Jest tu sąsiad? spostrzega Polę a! witam pannę Paulinę. ściska jej rękę, ona mu oddaje niski dyg Powiem państwu pocieszną nowinę: zgadnijcie też, kogo będziemy mieli dziś na obiedzie?… ani by wam przez myśl przeszło.
Głupstwo, ale mnie irytuje… Co to jednak znaczy forma w życiu towarzyskiem… Są tacy, co się z tego śmieją, tymczasem ja powiadam, że gdybyśmy odrzucili formy, obcowanie z ludźmi stałoby się istną torturą.
Bo o cóż nam chodzi?… o to, żeby człowiek z którym okoliczności każą nam żyć, był gładkim i nie raził nas obejściem nieprzyzwoitem.
Bo to niby mała rzecz… sąsiad.. znalazł się na polowaniu… no, i przyjeżdża… ale jak to charakteryzuje człowieka… nie zarekomendowawszy się złożeniem wizyty, nie dawszy się poznać, bo istotnie nie wiemy co za jeden… i tak sobie bez ceremonji.
Podobno jedzie, dowiedziałem się przypadkiem od służby. Pytam się, gdzie jest pan Kotwicz… hrabia… czy już wrócił z lasu… powiadają mi, że został na śniadaniu na leśniczówce wraz z panem Straszem, i że obaj mają przyjechać. Hrabiątko głupieje na starość, słowo uczciwości.
A niech mi daruje… bo, proszę szambelana, nie chodzi o tę łyżkę rosołu… patrzy przez okno Ot, już przyjechali!… ale nie.. to chyba ktoś inny… jakaś bryczka… ale wygląda na najętą furmankę… stoi przed oficyną.. wyjmuje z niej jakieś zawiniątko czy papiery.
Sekwestrator albo woźny… głośno Bodaj to w mieście, tam jestem przynajmniej panem swojej woli. nic mnie nie obowiązuje do przestawania z kimś dla tego, że sąsiaduje ze mną przez ścianę, a tu!… lada jakiś tam obieżyświat pod pozorem sąsiedztwa chce być ze mną w zażyłości… i to trzeba przyjmować grzecznie, całować się z tem z dubeltówki, i jeszcze być wdzięcznym za zaszczyt, bo to jest!
Jeżeli ktoś jest nieprzyzwoitym, to mnie nie upoważnia do naśladowania go… od tego właśnie są formy.
Cóż to tam nowego? biorąc już jak zobaczę papier ze stęplem, to mnie dreszcze biorą.. czyta; marszcząc brwi nakaz komornika?
Nie dopilnowało się… djabli nadali.. można było odwłóczyć Bóg wie jak długo… p. c. Ano, wiesz ty, nie ma innej rady, tylko powiedzieć otwarcie Dzieńdzierzyńskiemu, on da na to.
No, to znajdźże inne lekarstwo… gdzie Władysław? idźcie oba i traktujcie z tym jegomością… może zyskacie zwłokę… jedyny sposób: wsadzić mu co w łapę… p. c. No, idź, idź… nie ma co! Maurycy po chwili wahania się wychodzi Szarańcza, słowo uczciwości.
Ale co to na nich rachować… wiem, że nic nie zrobią… nie ma innego środka, tylko do tego się udać. p. c. głośno Głupie czasy, mój sąsiedzie.
A z temi interesami. Dawniej między nami była jakaś solidarność, o kredyt nikt się nie kłopotał; dziś w nagłym razie trzeba się udawać do żydów… dla tego to stare rody upadają.
Mówię o tych, co oddają, a przynajmniej chcą oddać, a że nie mogą.. no, to inna kwestja.. to bywa chwilowo. W każdym razie, gdzież lepsza pewność jak na wielkich majątkach, chociażby nawet obdłużonych.. zawsze tam miejsca jeszcze wystarczy… tymczasem, prędzej znajdzie kredyt jakiś tam dorobkowicz na lichej wiosczynie, niż pan milionowych dóbr… i jakże tu egzystować.
To ja powiem szambelanowi przyczynę. Jak z dwóch rybek jednę wpuścić do małej sadzaweczki, a drugą do wielkiego jeziora, to tę pierwszą zawsze łatwo dostać, ale drugą… niekoniecznie… choć ona tam pewna, najpewniejsza… chybaby spuścić jezioro, a to grubo kosztuje. Nieprawdaż?
Mój sąsiedzie, któż jest bez nich… Czarnoskała to jest majątek od lat kilkuset pozostający w naszym rodzie… do Łechcińskiej, która wchodzi głębią Czego mi się tu kręcić?…
Wielka nowina! czy to miały znaczyć owe znaki telegraficzne przez okno? dowiedziałam się już przedtem… ale nie jestem kontenta, tak się to jakoś zrobiło nie wiedzieć po jakiemu.
Gdyby był przynajmniej przyjechał razem ze wszystkimi, a nie tak, sam, z polowania prosto na obiad.
Moja pannuńciu, to już tak jest, że starający się nie uważają na formuły… nieraz jeszcze większe głupstwa robią z miłości, a to uchodzi.
Z miłości! to też tem da się wytłumaczyć; ale tu, pan starający się, jak go Łechcińsi podobało się nazwać, nie widział mnie w swojem życiu.
W kościele podobno… n. s Co mi to szkodzi powiedzieć… głośno nie dla czego innego tak pilno się o pannuńcię wypytywał.
O wszystko, jak to kiedy kto sobie czem głowę nabije… jakie pannuńcia ma gusta, jakich mężczyzn woli, bronetów czy blondynów… a taki był zatopiony w myślach…
Łechcińsia się uwzięła żeby mi go ośmieszyć, a to jedno mogłoby mnie zrazić… po co tu wysilać imaginację!
Czyż to wszystko potrzebne?… to, co wiadomo o tym panu, wystarcza, abym go dobrze przyjęła, jeżeli rzeczywiście przedstawi się jako starający… niestety, nie mam w czem przebierać.
E! to o pannuńcię nie ma, widzę kłopotu!.. a starsza pani tak się martwiła.. Jak matkę kocham, tak mi się już jej żal zrobiło, że byłam gotową zryzykować się na intrygę — chociaż sie tem brzydzę — byle pannuńcię namówić… poufnie Starsza pani turbowała się szczególniej o to, czy pannuńcia z kim w romansie nie stoi.
Choćby tak było, mama wie, że moje położenie nie pozwala na ten zbytek, abym mogła iść za mąż z miłości… p. c gdyby, gdyby!…
Mój Boże, to tak jest… chciałoby się duszy do raju, a tu.. jakie my kobiety nieszczęśliwe!… p. c. Pan Maurycy tak marudzi z tą swoją panną Pauliną, że Bóg wie, kiedy to będzie… a chociażby, to cóż z tego, obejmie Czarnoskałę, a z pannuńcią co się stanie?… czyje dzieci piastować, bo… ale! ciszej znowu komornik przyjechał.
Jak matkę kocham! podsłuchałam niechcący przechodząc koło kancelarji… chce spisywać wszystko w pokojach, licytować… awantury!… pan Maurycy i pan Władysław sekują się tam z nim, szczególniej pan Władysław… słyszałam… ale co oni poradzą, kiedy nie ma tego…
Pannuńciu złota, nie ma co medytować, tylko pana Boga wezwać w pomoc, i… próba frei… może Bóg da… poufnie mnie się zdaje, że on ma żyłkę do kobiet, a takiemu nie wiele trzeba, żeby się zapalił… Już kiedy on do mnie się wdzięczył, a nawet Zuzi nie przepuścił, to dosyć.. a gdzież tu porównanie…
A Jezus! jadą… biegnę do starszej pani… idzie na lewo; wracając sie A niech się pannuńcia przeżegna.
Nie! prowadzenie rozmowy w tym tonie jest dla mnie niepodobieństwem… Słuchać zarzutów, z których każdy wypadałoby odbić policzkiem, być zmuszonym zniżać się do próśb, wykrętów… a!… żyć raczej suchym chlebem, byle uniknąć takiego położenia!
Wiesz, i pytasz się co mnie wzburzyło?… Powiedz mi, po co to odgradzać się od ludzi chińskim murem pretensji kastowych, kiedy sami go przekraczamy i grzęźniem w błocie dając broń przeciwko sobie tym, którymi zkąd inąd każdy z nas pogardza? jakiż piekielny urok ma ten pieniądz, że dla niego…
To tylko dowodzi, że widzę jasno sytuację, nie tak jak mój braciszek, który uwziął się od niejakiego czasu rozpływać w sentymentalizmie i zamiast działać energicznie, bajronizuje… Ja bo widząc co się dzieje, postanowiłam sobie choćby kosztem największych ofiar dźwignąć się i stanąć silną przeciwko wszystkiemu, co mi los może zgotować.
Tylko że tych ofiar nie bardzo potrzebujesz, a jeżeli będą jakie to lżej wam przyjdzie znieść je we dwoje. Szczęśliwa jesteś, zazdroszczę ci, nikt wam obojgu nie będzie miał prawa zarzucić brudnej rachuby, możecie iść do celu z podniesioną głową.
Pytasz się? naturalnie o Władysławie.. On tam został i układa się, bo ja byłem bezsilnym… Gdybyś wiedziała jak to wziął do serca… o, on cię kocha prawdziwie.
Czy za swoją zarozumiałość? I toż jest ten praktyczny, trzeźwo patrzący Władysław? Jeżeli miałam jaką słabość do niego, nie dawało mu to prawa robić mnie przedmiotem studenckich przechwałek.
Ubliżył mi… a zresztą uczucie, jeżeli je bierze na serio, robi go egoistą.. dla dogodzenia mu, dla jakichś romansowych urojeń, chce ze mnie zrobić ofiarę… nie cierpię go teraz.
O, przepraszam cię… Wystaw sobie, już, już miałem nadzieję doprowadzenia rzeczy do końca, bo przystawano na spłatę ratami, wprawdzie w stanie naszych finansów dosyć uciążliwemi, ale zawsze pozwalającemi odetchnąć… w tem ni ztąd ni zowąd traf przynosi, wiecie kogo?… patrzę, zajeżdża Kotwicz z tym Straszem który był dziś na polowaniu… Komornik zobaczywszy ich przez okno wybiega, i ci panowie witają się jak najlepsi znajomi… pokazuje się że kolegowali z sobą w Warszawie… potem odchodzą na bok, i… po krótkiej konferencji… no! zgadnijcie…
Komornik oświadcza, iż pan Strasz nabył wszystkie pretensje pana Josel Wucherstein i prolonguje dług do pewnego czasu, że zatem nie ma już co robić i oddawszy mu wszystkie papiery, odjeżdża.
Rzecz bardzo prosta: to jest dług lichwiarski, ręczę że mu przyszedł tanio… Teraz bądź co bądź musimy spłacić tego pana… zależność podobnego rodzaju mogłaby nas kosztować zbyt drogo… do Gabrjeli Ciężko to przyjdzie, ale bądź spokojną, już ja to biorę na swoją głowę.. trzeba będzie pracy, zaparcia się, może ofiar z niejednego do czego się nawykło… ale gdy chodzi o wyzwolenie się…
O! tylko proszę cię bez poświęceń, bo nie potrafilibyśmy ci się wywzajemnić… zresztą wiesz, że ja jestem materjalistką i że sielankowego szczęścia nie rozumiem.
Chciałbym abyś przejęła się tą wiarą, że jeżeli snuję jakie projekta, to pierwszym ich celem jest twoje szczęście.. wzruszony gdybyśmy poszli razem przez koleje życia, wszystko to co w powszednich kłopotach dotyka i boli, przyjąłby na siebie… tybyś tego nie poczuła.
Mój kuzynie, sam ten pomysł uderza niepraktycznością, a rola bierna jaką mi naznaczasz w tej fantastycznej wędrówce przez ciernie i głogi, nie pochlebia mi bynajmniej… Ja także mam pretensję do jakiejś samodzielności, a pozwolisz… że… drzemać, to nie jest żyć…
Właśnie jeżeli kiedy, to teraz mówię zupełnie poważnie. Bywają chwile w których wolno się pobawić, ale od złudzeń wyborną prezerwatywą jest rzeczywistość i obowiązki… w obec nich wszystkie te mrzonki wydają się dzieciństwem.
Cóż za ton, jakie spojrzenie… czy próbujesz na mnie siły swojego wzroku? Wygląda to na studja do jakiegoś teatru amatorskiego… może dano ci rolę niefortunnego adonisa?
No, co mi dacie za ten interes, bo to na czysto moje dzieło… wiecie już?… potrafiłem go tak napompować przez drogę, że był do gotowego… Ojciec będzie miał doskonały humor przy objedzie, bo nadto jeszcze udało mu sie tak rozczulić starego Dzieńdzierzyńskiego, że… spostrzegłszy wchodzące Szambelanicowę i Polę, chrząka Hm, hm… do Władysława biorąc go na bok Dostał od niego weksel na spłacenie tego długu, ale że właśnie Strasz już go nabył…
A tak.. jestem w roli mentora, wprowadzając w nasze kółko młodzieńca surowego jeszcze, ale pełnego nadziei.
Cieszyłabym się, gdyby nasz dom mógł zarobić sobie na miano szkoły życia towarzyskiego… ale… nie wiem, jak to mój mąż przyjmie.
Serio? Kotwicz odpowiada jej cicho; głośno do Maurycego i Władysława Panowie młodzi, rozweselcie mi też Polunię, bo jakaś smutna dziś…
Jest takie jakiem je wyrobiło położenie. Życie nie daje mi sposobności do śmiechu, dla tego na wszystko zapatruję się z strony poważnej… a tem trudno zabawić, wzbudzić wesołość, jak tego pragnęłaby moja matka.
A panie w takich razach jesteście bez litości… nic nie uwzględniacie, wydając sąd, nie dopuszczacie okoliczności łagodzących.
Ja nie sądzę ani krytykuję, tylko przez współczucie dałabym panu lekarstwo na jego usposobienie…. przedewszystkiem nie przymuszać się, gdy to zbyt wiele kosztuje.
Myśliwy nie tęgi, ale wstęp swój w koło obywatelskie inaugurował czynem, który mu przynosi zaszczyt.
Pan Strasz pojął swe posłannictwo w sposób pozwalający żywić o nim najpiękniejsze nadzieje… spostrzegłszy, że jestem w chwilowym kłopocie, chociaż zaledwie przestąpił mój próg, bez najmniejszego namysłu… bo to jest… przyszedł mi z pomocą, dając dowód prawdziwie bezinteresownej sąsiedzkiej uczynności… Bez interesownej, bo nabywając pretensje, zrzekł się prawa egzekucji.
Mamy dosyć czasu do porozumienia się… zresztą to już drobnostka w obec samej treści czynu, który jest prawdziwie obywatelskim; wszakże dnia dzisiejszego, gdy majątki nasze coraz częściej przechodzą do niemców lub żydów, należy nam trzymać się za ręce… solidarność tylko może nas zbawić.
O, to rzecz najmniejsza… chęć prędszego poznania naszego domu zbyt nam pochlebia abyśmy uważali na małe przekroczenie formy, spowodowane zresztą zapewne okolicznością, że to z polowania…
Pozwoli pan że go zaprezentuję pannom, mojej córce i pannie Dzieńdzierzyńskiej… także sąsiadka, a do tego warszawianeczka.
Widzi pani… prawdę powiedziawszy… to ja tak… tu jeszcze dobrze nie znam.. ale zdaje mi się, że sobie gust naprawię i zmienię zdanie.
Jak ona mi przypomina Julkę od Andzi, to rzecz zadziwiająca… nawet taki sam pieprzyk ma na szyi.
Za to przy stole pozwolę panu usiąść przy mojej córce Strasz całuje ją w rękę; żartobliwie Tylko mi jej pan nie bałamuć, bardzo proszę.
Parę wyrazów zimnych, gryzących… i co ta kobieta zrobiła ze mną!… w co tu wierzyć, w co tu wierzyć!
Comte! temu Straszowi trzeba koniecznie oddać… ja na to tylko wyłącznie dałem te pieniądze… il faut absolument.
Wiedziony szlachetnym popędem udzieliłeś pan pożyczkę sąsiadowi, lecz ledwie to zrobiłeś już ci żal i chciałbyś się cofnąć… Skoro tak, oświadczę kuzynowi, a zaręczam że zwróci panu, jakkolwiek z bólem serca, bo wiem, że mu przykrym będzie ten brak zaufania zapraszając go do wyjścia Niechże pan będze łaskaw.
Ale co znowu, co znowu! jaki brak zaufania… comment peut on!… zdaje mi się, że dałem najlepszy dowód, iż tak nie jest.
Prawda, ale.. pozwól pan sobie powiedzieć, że nadużywasz sytuacji. Wszakże biorąc od kogoś pieniądze, staję się ich właścicielem, nieprawdaż?… więc dysponować mi jak mam użyć tych pieniędzy, to przyznam się… j. w. Służę.
Być może, ale nie jest miłą rzeczą zostawać w zależności. Już to prawdę mówią, iż nic tak nie narusza dobrych stosunków, jak kwestja pieniężna.
Tem bardziej. Człowiek z poczuciem godności osobistej, nie powinien narażać się na podejrzenie, iż się nie szanuje… Przepraszam, że nie porachowałem się wcześniej.
Za pozwoleniem… zapłaciłeś pan za mnie kolej 1 klasy tam i na powrót… oprócz tego łożyłeś na moje utrzymanie w drodze i w Łowiczu… notowałem wszystko.
No to dołóżże mi pan dla okrągłości 20 rubli 50 kopiejek, to razem będzie setka, którą panu oddam… jak tylko będę miał.
To nic, zwrócę panu resztę jak zmienię… ale to już osobny rachunek.. setka setką, a panu reszty przypada pół piąta rubla.
Ostrożnie chłopcy, bójcie się Boga, żeby się co nie uszkodziło… do Łechcińskiej i Zuzi Przypatrzcie się.
Coś panna nabrała smaku do dobrych rzeczy, dawniej tego nie bywało… któż cię to nauczył? n. s. Obrzydliwi ci mężczyźni, jak matkę kocham.
Fe, wstydź się. Jesteś młody, zdrów, masz przed sobą całą przyszłość i już wyciągasz rękę. To nie ładnie… Widzisz, zawstydziłeś się… ucz się chłopcze ambicji zawczasu, żebyś na starość nie został eksploatatorem cudzych kieszeni.. pracować, pracować..
Za roznoszenie jesteście płatni przez pryncypała, więc nie macie nic do żądania.. wynoście się… do 2 chłopca z ciebie już nic dobrego nie będzie, przepowiadam ci… wraca od drzwi; do Łechcińskiej W jednem pokazał rozum nasz pan młody, to jest, że spuścił się na mój gust w urządzeniu cukrowej kolacji… jaki wynalazłem tokaj, to dosyć powąchać butelkę, a szampeter, świeżuteńka marka, jeszcze prawie nie znana w Warszawie.
Kazali to i idę, zawsze lepiej niż tak zostać… za jakim takim chłopem, to tak samo jak za płotem… bezpiecznej.
Niby, że jest parawan… brawo, Zuzieczko, brawo!… ale widać, że ci się gust zmienił w Warszawie, bo dawniej Miszel podobał ci się.
Nie psuj jej też hrabia w głowie, do czego to podobne… do Zuzi Idźno do magazynu i dowiedz się, czy zarzutka już gotowa. Zuzia idzie tylko czy ty trafisz?
Jak się to wytresowało w krótkim czasie, to nie do uwierzenia.. p c. uważała pani Łechcińska, z jakim to ona akcentem powiedziała, że kazali jej.
Nie wmawiajcie też w nią nie stworzonych rzeczy, bo jej się do reszty w głowie przewróci. Wielkie historje, że pan młody wyposaża pokojówkę żony i wydaje ją za swojego fagasa.
A choćby i tak było, myśli hrabia że się tego zlękniemy? oj, oj! dla nas to jeszcze lepiej. Nie ma jak tacy na mężów.. będzie pantofel.
Jak matkę kocham, święta prawda. Jak tylko ma co na sumieniu, to prochy zmiata przed żoną i daje jej wolność robienia co się podoba.
Cóż mają robić? my, bo jesteśmy prawdziwe ofiary… każda czeka czyjego zmiłowania, to już świat taki. Mężczyzna stary kawaler, to sobie pan, słowo daję… każdy o nim powiada: nie ożenił się, bo mu się tak spodobało… a o starej pannie jak? siedzi, bo jej nikt nie chciał. I co się tu dziwić kobiecie, że gotowa nawet na piekło, byle być w niem panią.
Już pani świata nie przerobisz… p. c. A jakże się pani Łechcińskiej zdaje, kochają się oni, czy nie?
A to po co? żeby później łzy wylewać?.. gdzież to hrabia widział, żeby z kochania było co dobrego?
Mężczyźni nie warci żeby się do nich rozpływać; każdy żeby się zaklinał świętemi słowami że kocha, to mu nie można wierzyć. Póki sięga, to przysięga.. a później lata za innemi, a ty, żono, wstydź się przed ludźmi, udawaj że o to nie dbasz, żeby się nie wyśmiewali z pokrzywdzonej. Nie lepiej to od razu powiedzieć sobie, że mi to wszystko jedno? Nasza panna Gabrjela ma święty rozum, jak matkę kocham… niech tam mąż będzie sobie jaki chce, dosyć że ona będzie panią całą gębą… to jest grunt.. a to, co hrabia mówi o tem… tam… niby o Zuzi… o, Jezus! i owszem!… to jest klucz do jego kasy.
Co!… to już nasza rzecz. Mój hrabio, każda z nas sprzedałaby was wszystkich mężczyzn dziesięć razy… my słyszemy jak trawa rośnie. On to robi niby w sekrecie, tymczasem i panna wie, i starsza pani wie, ale patrzą przez szpary… o, tak przykłada palce do oczu właśnie dla tego! I jak będzie na to czas, to ta sprawa przyjdzie na stół, nie bój się hrabia…
O, bo hrabia trzyma teraz z nim.. taki przyjaciel… ja wiem, ty a ty… ale zobaczymy… A dla czegoż to on, teraz już tak się absztyfikuje, myśli gotów zgadywać, przecie nie z czułości, bo któżby patrząc na nich domyślił się, że to już dziś ich ślub?… tylko na złodzieju czapka gore… to za to, co się dzieje na boku.
Mój hrabio, jeżeli tak, to i na to mamy radę: jedno na boku, to i drugie potrafi… jak Kuba Bogu tak Kubie Bóg… po chwili Ciekawa też jestem, jaką minę będzie miał na ślubie pan Władysław…
No, no, nie chwalcie się tą swoją tęgością. A jak on to teraz wygląda, jak inny… schudł, wyłysiał…
Tyfus… ale z czego?… Jezus! jaki on też był w niej zadurzony… chociaż, żeby miał rozum, to właśnie teraz niebo mu się otwiera… bo coby to było gdyby się byli pobrali… bieda, lament, i kochaj że się tu w takich okolicznościach. Tym czasem tak… jedwabne życie, jak matkę kocham ciszej jak ona zawsze go lubi! dziś już z kilka razy się dopytywała, czy nie przyjechał.
Ja w moich młodych latach kochałem się na zabój w sąsiadeczce prześlicznej, ale gołej… i ona za mną szalała… Ale wie pani Łechcińska, daję słowo honoru, nie przeszło nam przez myśl małżeństwo.
Co! kto chce, to się tak urządzi na świecie jak w raju… tylko trzeba mieć rozum. Najgorsze to czulenie się, to nic nie warto, jak matkę kocham… p. c. Zapewne tylko go patrzeć, bo przecie wypada żeby był drużbą… Nie uwierzy hrabia, jak jestem ciekawą.
Ładny, prawda? ale co to kosztuje!… jak płacił, aż mi żal było… za dwa cisnął całą garść papierków.
Wiesz że twój pan miał doskonały węch odmawiając cię panu Dzieńdzierzyńskiemu… takiego mu właśnie potrzeba, jak ty… tylko wyciągnij dobre zasługi… poufnie komuś nosił drugi?
Nie mogę, dalibóg, bo pan kazał mi zostać tu na usługi, a takie jest psie prawo, że trzeba słuchać pańskiej trąby.
Powiedzieli w magazynie, że będzie gotowe za pół godziny. spostrzega bukiet ah! jakież to śliczne kwiaty… jej! do Michałka czy to dla panienki?
To idźże mu powiedz, niech czeka, biorę go na cały dzień. Michałek wychodzi No, nie śmieszna to rzecz, żebym ja, przyjechawszy do Warszawy na ślub córki, którą notabene wydaję za miljonera, nie miał rubla w kieszeni.
No, nie ma, poszło!… mówisz jak dziecko… Głupie kilka set rubli… rzecz niesłychana jak w tej Warszawie lecą pieniądze… nie mieć czem zapłacić dryndy.
Dla kobiet, które jej nie odstąpią na pół godziny… musiałbym chyba jeździć z niemi jak patrjarcha i asystować po sklepach… ja potrzebuję oddzielnie. Zawsze co parwenjusz to parwenjusz, trzebaby mu łopatą kłaść w głowę, że człowiek szanujący się powinien wszystko robić wedle wymagań sfery, do której ma pretensję należeć… Kareta! bardzo ładnie… ale jeżeli się zdobył na tyle galanterji dla narzeczonej, to mógł był też i ojcu się przysłużyć chociaż porządną dorożką… To tak jak z teatrem… kupi lożę i każe nam się wszystkim mieścić jak w arce Noego, bo to jest… nie cierpię loży, chyba gdy w niej jestem sam, albo we dwoje… Nie, nie, nie ma tego, co to w nas jest już wrodzonem.. uczyć mu się dopiero. po chwili A z tym drugim żydem widziałeś się?…
Co? ja go mam prosić! nie bredź też, mój hrabio… to jego obowiązek. Ale i żyd szelma, żeby stawiać takie żądanie. Czy myśli, że ja teraz jestem pod kuratelą, czy co? mogłeś go był zbesztać.
Nie może być! p. c. przecież tego nie zrobił w celu ograniczenia mi kredytu, nie przypuszczam nawet nic podobnego.. To tylko jakieś zapomnienie, nieuwaga… p. c. W każdym razie, trzeba się z nim rozmówić; mnie samemu nie wypada, ale rachuję na ciebie..
Że otworzysz mu oczy… bo to tylko jest nieświadomość sytuacji. chodzi; p. c. Jeżeli wydając za niego córkę, robię pewne ustępstwo z zasad, mogę się tłómaczyć że poszedłem za prądem czasu, bo dziś panuje wiatr demokratyczny… mamy już liczne tego przykłady w naszym obozie… jest to konieczność dziejowa. Potrzeba nam odświeżyć krew, a co ważniejsza odzyskać środki materjalne, których nas okoliczności pozbawiły. Plutokracja powinna w nas wsiąknąć.
To też naszym obowiązkiem jest oświecić go. Ludzie nowi nie mają pojęcia o doniosłości ofiary jaką się robi przypuszczając ich do prerogatyw zdobytych wiekowemi zasługami rodu. Taki Strasz może być nie zły człowiek, ale pod tym względem z pewnością hebes… trzeba mu dać o tem jakieś wyobrażenie.
Wiem, że to zrobisz, bo mnie pojmujesz… biorąc jego rękę Spuszczam się zupełnie na ciebie. Jesteś kawał lamparta, to prawda…
No, o tem nie ma gadania… ale w pewnych razach można na ciebie liczyć, bo bądź co bądź, w tobie jest krew.
O kredyt, no nie rozumiesz? o kredyt bez tych wszystkich szykan, które mi krew psują. Jeszczeż tego nie mam zyskać w zamian za ofiarę którą robię? Ładniebym wyszedł Ja nie mogę być bez pieniędzy! powiedz mu to. Byłem delikatnym, ale wszystko ma swoje granice.
Tem bardziej. Zresztą i od ołtarza się rozchodzą.. to mój warunek, od którego nie odstąpię. Po ślubie, gdy oni sobie pojadą, ja chcę tu zostać, odetchnąć trochę w Warszawie bez tych głupich interesów na głowie… i żona tego potrzebuje.
Nie wierzę aby chciał z tego korzystać. Opinjaby go ukarała drzwi w głębi otwierają się A! kobiety, pogadamy jeszcze o tem.. pójdziesz do mnie.
Zobaczyłam przez okno jakieście panie wysiadały z karety, i tak mi było pilno przywitać się, że wyszłam umyślnie na korytarz.
Później, teraz nie mam czasu, posłałam po pannę z magazynu dla przymierzenia sukni. Obstalowana przez pocztę, to może będzie trzeba co poprawić.
Ah! to powinno ci być w niej prześlicznie, nieprawdaż Łechcińska? żywo tylko nie każże garnirować koronką.
Ale bo widzisz, panience nie wypada, to stosowne tylko dla mężatek.. Gabrjela jako panna młoda, to co innego.
No, schowaj, schowaj.. do Poli To na pierwsze wizyty… p. c. no, do widzenia, moje życie, jak się załatwisz z modniarką, przyjdź do nas.
Pytasz się! cóż mi brak?… patrz! to pierścionek zaręczynowy.. ah! prawda, znasz go już… ale nie widziałaś tych kolczyków, przypatrz im się, pokażę ci jeszcze resztę garnituru… I wszystko odpowiednio do tego: apartament pierwszej klasy, codzień loża, kareta, strzelec na usługi.
Chcesz powiedzieć: prześliczne rzeczy, ale niestety dają narzeczonemu pewne prawa… może być zbyt natrętnym… Otóż i pod tym względem nie mam nic do życzenia. Zgaduje moje myśli, ledwo objawię życzenie już je spełnia, otworzył nam kredyt w sklepach, nie targuje się gdy chodzi o zrobienie mi przyjemności… i obok tego nie prześladuje mnie sobą. Czyż można więcej żądać? widuję go raz na dzień… i to prawie nigdy sam na sam… śmiejąc się z przymusem Oboje tego unikamy… jakbyśmy się umówili.
Nie taiłam się nigdy przed tobą z mojemi przekonaniami, więc i dziś mogę być otwartą. Trzeba mieć odwagę do ich obrony. Nie ma nikogo tak naiwnego coby uwierzył, że idę za mąż z przywiązania, ale ręczę ci, że większość mi zazdrości…
Wystaw sobie, co mi się śniło: W ślubnej sukni stałam nad otwartą trumną. Mój narzeczony także ubrany jak do ślubu trzymał moją rękę w zimnej jak lód dłoni i szepcząc jakieś niezrozumiałe zaklęcia usiłował nakłonić, abym zajęła to niewygodne łoże. Spojrzenia jego wywierały na mnie jakiś wpływ magnetyczny, któremu musiałam być posłuszną… szłam niby lunatyczka i już miałam uledz nieznanej sile, gdy na szczęście obudziłam się. Czy może być głupszy sen?
Zadaleko zaszło. Moja droga, kto walczy, ten może uledz i nic dziwnego jeżeli wyobraźnia nasuwa mu niepokojące obrazy. Ale też może i zwyciężyć. Moje życie od samego początku było walką, więc przywykłam do jej niepokojów, i nie robią na mnie takiego wrażenia. Mam siły do zniesienia wiele.
Nie wiem, być może… ale tego bądź pewną, że przed nikim uskarżać się nie będę. Mogę cierpieć, ale nikt tego po mnie nie pozna… Czegobym nigdy nie zniosła, to litości… zasługiwać na politowanie ludzi, byłoby dla mnie czemś okropnem. Zresztą… zobaczemy. Wiesz dla czego i dla kogo to robię.
Jak jestem szczęśliwą, że przyjechałaś… nie będę przynajmniej samą… moja Polu! wybucha na chwilę spazmatycznym płaczem Ah! ten sen.
Moja droga!.. trzymają się w objęciach; p. c. patrząc jej w oczy badawczo Pan Władysław będzie na ślubie?
Nie wiem p. c. powinien… spodziewamy go się… gdyby nie był, pokazałby brak serca. p. c. A! kto wie? ludzie są egoiści.
Biedna, biedna ona!… a jednak gdyby chciała, mogłaby być szczęśliwą… bo ja widzę co się w jej sercu dzieje… (p. c) Chcieć, czyż to dosyć?… a ja?… czyżbym nie chciała.. czyżbym dla niego nie poświęciła wszystkiego…. ale któż wie, czyby mnie nie spotkał najboleśniejszy zawód?… może lepiej kazać milczeć uczuciu… Boże! Boże! kto mi wskaże co mam zrobić!… ukrywa twarz w dłonie, p. c. Czy też to wszystkim tyle niepokoju robi to nieszczęśliwe serce?
Przed chwilą rozeszłyśmy się z Gabrjelą. A pan już skończyłeś konferencję z ojcem… o cóż to szło? słyszałam jakby jakąś sprzeczkę.
Pani przechodzisz przez korytarz tak lekko ubrana, a tam są przeciągi… przyniosę pani coś cieplejszego… futro…
O! niech się pan nie fatyguje… te kilka kroków… zresztą ten szal taki ciepły… kaszle i dobywa chustkę, przyczem wypada fotografja Do widzenia.
Pani coś zgubiłaś podnosi fotografję i idzie z nią do drzwi Panno Paulino… nagle wstrzymuje się Co widzę! czy mnie wzrok nie myli… to ja! z wzrastającem uniesieniem ja! o Boże!… więc ona mnie kocha!… kocha mnie! kocha!… chodzi wielkiemi krokami nie wierzę mojemu szczęściu… p. c. innym głosem ale naturalnie że kocha… inaczej, czyżby nosiła przy sobie moją fotografję? ja tak samo miałem ją tu, zawsze, na sercu dobywa fotografię Mój aniołek najdroższy! moje szczęście jedyne!… o! teraz tem bardziej muszę doprowadzić do skutku moje zamiary, choćby ze strony ojca były przeszkody… Niech ma dowód niezbity, że nie cofnę się przed niczem, co może mi zapewnić jej posiadanie.. całuje fotografję kilkakrotnie; żartobliwym tonem. A! moja pani, toś ty mnie kochała a tyle mi nadokuczałaś, dla jakiegoś błahego przywidzenia… poczekaj! zemszczę się! z tkliwością zemszczę się poświęcając ci całe moje życie, aniele mój… Ah! jakiż ja jestem szczęśliwy!
Attendez, udusisz mnie… uwalnia się z jego objęć Dobrze? no, to chwała Bogu… Więc rozmyśliłeś się… przestaniesz zawracać mi głowę tym twoim projektem? ja tu za tobą przyszedłem umyślnie po to, żeby ci jeszcze raz powiedzieć, i to stanowczo, że z tego nic nie może być.
Dla tego też to miała taką minę powróciwszy ztąd… ściskając go Winszuję ci z całego serca. Oświadczyłeś się zaraz? z kopyta?
Comment, nie? a jakiż to safanduła! Takie rzeczy kończy się na gorąco. Chodź zaraz ze mną… jeszczeby trzeba kogo na świadka, żeby się które nie rozmyśliło.
Ale bo ja wam nie wierzę… no, zawsze interes jest na lepszej drodze… tylko już tego wcale nie rozumiem… Écoutez, skoro masz pewność że cię kocha…
Mais pourquoi?.. teraz ona cię już będzie kochać takim jakim jesteś, możesz założyć ręce i nic nie robić. Ja zapracowałem tyle, że wystarczy dla moich dzieci i wnuków p. c. a zresztą, skoro chcesz pracować dla tego, że z waszego majątku nic ci się nie okroi, to pracuj w Zabrodziu. Ja abdykuję, nie znam się na gospodarstwie.
Wstydziłbym się…. Przyjść do gotowego samemu nic nie wniosłszy… Co innego, gdybym mógł mieszkać w Czarnoskale..
No, to w Czarnoskale! jeszcze lepiej, majątek familijny. Spłacimy tego twojego miłego szwagierka, nawet jeżeli chcesz zahypotekuję tę sumę na imię Poli, będziesz mi płacił procent.
Co za sztuka! to nie byłby dowód miłości, a ja muszę przekonać pannę Paulinę, że mi chodzi o nią a nie o majątek. Zresztą, jak się pan będziesz opierał, to się zrzeknę chyba posagu.
To, to, to. Sfiksowałeś wyraźnie, tu as fixé. Czy myślisz że pozwoliłbym na to, żebyście siedzieli o głodzie i chłodzie. Cóżbym ja był za ojciec!
A! pan Władysław, jak się masz. ściska go, poczem Władysław ściska się z Maurycym Jesteśmy en famille, w całym komplecie; bardzo dobrze, bo rozsądzisz tu sprawę pomiędzy mną a tym upartym kozłem.
Wyobraź sobie: daję mu córkę, bez żadnych ograniczeń, ze wszystkiem co posiada i do czego ma prawo, a on stawia warunki, targuje się ze mną.
Comment? a wiesz co, że naprowadzasz mnie na myśl: to chyba chciwość. Maurycy się śmieje bo że się chce zrzec posagu, to gadanie, wie dobrze że go i tak nie minie… ale zachciało mu się jeszcze samemu robić majątek. Powiedział mu ktoś plotkę, której uwierzył, że ja zawsze prowadzę mój handel hurtowny, tylko pod inną firmą.
Comment? ale czekajno! więc chce wejść ze mną w spółkę, stać za kantorem, zapisywać rachunki i świecić swojem nazwiskiem.. szlacheckie nazwisko mojego zięcia na szyldzie! nigdy!
Jakie ryzyko? Pola bierze go jak jest, nie pyta… elle ne demande pas… szaleje za nim, sam mi to powiedział.
Przypuśćmy. Ale czy pan wiesz, co się dzieje na dnie jej serca? czy nie kiełkują tam maleńkie ziarnka wątpliwości? gdzież dowód, że on nie gra roli zakochanego dla interesu?
Co z wami gadać! warjaty… biorąc Maurycego pod rękę Chodź ze mną do ojca… chociażeś pełnoletni, on zawsze ma nad tobą władzę… jeżeli na to pozwoli… no! n. s. tak głupim przecie nie będzie.
Co bądź ojciec powie, stawiam panu dwa pewniki: od zamiaru mego nie odstąpię i pannę Paulinę mieć muszę.
Zkądże tyle łaski… naszego! nie wiedziałem, że nas łączą jakie nici sympatyczne, i to do tego stopnia.
Nasz, nasz, bo nie ma godziny, nie ma minuty, żebyśmy z panną Gabrjelą nie mówiły o panu. Już tak zaciętego człowieka jak pan, nie widziałam w życiu, jak matkę kocham. Żeby się tak zawziąść, to niesłychane rzeczy. Ale ja mówiłam i perswadowałam, że pan przyjedziesz.
To już tam nasza panna Gabrjela panu wytłómaczy. Jeżeli się pan nie poczuwasz do niczego, to tem lepiej… widać, że było nieporozumienie ciszej zatrzymaj się pan chwileczkę, zaraz tu wyjdzie, chce się z panem zobaczyć, tak sobie, sam na sam… bo to dziś przy tym rejwachu trudno było złapać dobrą sposobność… momenciczek tylko.
Jakto! mnie serce mogło jeszcze zabić!… rzecz dziwna. Sądziłem, że to przejście uciszyło je na zawsze… tłukło się w piersi, ale już tylko jak wyschnięty orzech w łupinie… p. c. Czy my moglibyśmy jeszcze być szczęśliwi? czy byłbym w stanie zapomnieć jej bezlitośnego ze mną postępku?… p. c. Ha, któż wie, jak to było rzeczywiście? może to był szczyt poświęcenia się, heroizmu? a teraz braknie jej odwagi, i na mnie rachuje… ach! ta myśl..
Od tego dnia, w którym znaglona koniecznością zadałam sobie dobrowolnie okropny ból, nie widziałam cię prawie… zamknąłeś się w swojem samolubstwie… tyś mnie chyba nie zrozumiał naówczas.
Nie przypominaj mi tej chwili. Kochałem cię i kocham jeszcze. Cios był straszny, ale świadczę się Bogiem, że sam przed sobą tłómaczyłem cię, i chcąc ci ulżyć ciężaru poświęcenia, sądziłem, że nic innego nie pozostawało mi, jak usunąć się zupełnie.
Władysławie, nie mogłam się zdobyć na tyle odwagi, żeby to uczucie które nas łączyło wystawić na próbę w walkach z powszedniemi kłopotami. Idąc za innego, poświęcam się dla rodziców, dla wymagań naszego położenia… ale… jedynych chwil które mnie robiły szczęśliwą nie zapomniałam.. one zawsze są tu przytomne.. wyrwij je, jeżeli potrafisz, ucałuję ci ręce, ale to nie w twojej mocy!
Wiesz więc wszystko. Jeżeli z zimną krwią będziesz śledził moje miotania się w tych więzach narzuconych mi wyższem zrządzeniem, nie znajdując słowa pociechy, jednego spojrzenia, któreby mi czyniło lżejszą tę walkę, dasz dowód..
Więc zerwij te więzy! pójdźmy, nie oglądając się na następstwa.. przy mojem sercu cię otulę, zapomniesz o wszystkiem coś przeszła… ale otrząśnij stopy z tego kału, w który cię wepchnięto, uleć z niego aniołem czystym, godnym tego poświęcenia bez granic, jakie ci gotów jestem ślubować.
Moje jeden raz w życiu zabiło nadzieją, ale to dawno minęło. Twoja własna ręka uciszyła to bicie i dziś ja jestem sobie zwyczajnym człowiekiem oddychającym prozą, za jedyne bóstwo uznającym obowiązki, a owoc zakazany nie przestaje być dla mnie zakazanym, choćby tchnął najponętniejszemi obietnicami. To są rzeczy zanadto poetyczne dla prozaika, zbyt niskie dla człowieka honoru.
Więc zapomnij o tem, co przed chwilą powiedziałem… przepraszam cię za mimowolne uniesienie, była to prosta omyłka serca… źle zrozumiałem twoje słowa.
Więc zgrzeszyłeś tłómacząc je w pospiechu fałszywie. Rzuciłeś mi w twarz największą obelgę, jaką kobieta usłyszeć może. z płaczem Żegnam cię!
A! moja narzeczona… i kuzynek.. do Władysława Dawno niewidzianego… do Gabrjeli, chcąc wziąść jej rękę a moja pani niech mi pozwoli, jako zadatek należności, która wkrótce ma być spłaconą…
Przepraszam, widzisz pan, żem jeszcze nie ubrana, n. s. wychodząc na lewo Jakżem okropnie ukaraną.
Bodaj to być kuzynkiem! ma się prerogatywy zaprzeczane temu, który za chwilę będzie legalnym posiadaczem tylu wdzięków n. s. utarłem mu nosa głośno cóż pan mówisz na to? jużci pozwól, że mógłbym mieć słuszną pretensję
Niegrzeczny… nawet się nie odezwał i wyszedł sobie bez ceremonji… ale poczekajcie wszyscy! wezmę ja was w takie kluby, że mnie poczujecie. Hołota! świecące pruchno, w mojem własnem mieszkaniu będą mi robić impertynencje!… po chwili Zanadto pozwoliłem sobie przy tem śniadaniu, ale należało pożegnać kawalerskie życie… no, niby tak koniecznie żegnać, to nie, bo nie głupim się ograniczać… Walerce dam dymisję chyba wtenczas, gdy mi się przeje.. p. c. co mnie ta kobieta kosztuje!… ale mi nie żal, bo wszyscy zazdroszczą. Większy kłopot miałém z odmówieniem jej temu jenerałowi, niż z pozyskaniem żony arystokratki… tu sami do mnie leźli. Zuzia przechodzi z lewej strony ku prawej, niosąc zawinięcie w serwecie Zuziu, chodźno tu…
Eh? uderza go mocno po udzie bądź jakim jesteś… czego się to oblekać w baranią skórę… każdy powinien mieć odwagę swoich przekonań… Ty innym jesteś ze mną w cztery oczy, a za innego chcesz uchodzić przy ludziach… Gdy cię karmię i poję u francuza, albo gdy się włóczymy całemi nocami po knajpach, jestem twojem bożyszczem.
Piłem, ale nie do ciebie, więc nie urażaj się… nie jednemu psu łyżek… Więc tedy, ten… jakże mu tam.. miał swoich amfitrjonów, z którymi całe noce się łajdaczył, był z nimi „per t”… tak jak my… ale strzegł się pokazywać w ich towarzystwie w jasny dzień… tak naprzykład w saskim ogrodzie po sumie. Miał inne znajomości nocne, a inne dzienne. Słuchajno, czy ty mnie traktujesz jako nocnę, pokątną znajomość?
Nieprawda! dziecku byś tak nie służył… bo nicby ci z tego nie przyszło. pije cukry i wino przynieśli?
Mój kochany, złapaliście mnie i doicie już do ostatniego. Czy myślisz, że tak ciągle będę na to pozwalał?
Koczkodana bym nie wziął. Za swoje pieniądze powinienem zaimponować. Płacę! do miljon djabłów gotówką, i tandety nie chcę.
Jeżeli ci się zdaje żem pijany, to się grubo mylisz… jestem przy zdrowych zmysłach, zdrowszych niż wy wszyscy. Możecie mnie naciągać, ale tylko do pewnego stopnia.. to sobie powiedziałem, bo golizny się boję jak zarazy. Przychodzi mi to na myśl ile razy patrzę na was… ty naprzykład, wyrzucałeś pełnemi garściami, a dziś w łapę byś mnie pocałował za kilka rubli.
Siedź!… jak się będziesz dąsał, to nic nie wskórasz. Stary zostawił mi tyle, że mogę sobie dużo pozwolić, ale żebym miał wszystko puścić, to nie głupim,.. gołego za psa nie mają… p. c. Jakem był dependentem u adwokata…
Nie wiedziałeś? Stary kazał mi praktykować, ale na utrzymanie nic nie dawał, obiecując gruszki na wierzbie… nałamałem sobie nieraz głowy, zkąd wykręcić na ogródki i baliki… ale to mnie nauczyło wartości pieniędzy.
Gdzie tam papka.. wujaszek… papki nigdy nie znałem… innym tonem miałem tylko matkę… to była męczennica.
Gagatek! prawda, byłem gagatkiem, kochała mnie… a ja… ja bo trzeba ci wiedzieć nikogo nie kocham i w nic nie wierzę, ale to w nic co się nazywa, prócz pieniędzy… ale ją kochałem… to jest teraz tak mi się zdaje, bo dopóki żyła, zatruwałem jej życie. Jak zapamiętam siedziała po całych dniach i nocach przy maszynie… szyła i płakała… pracowała na mnie, bo ja ostatni grosz jej wyciągałem na hulanki… dopiero gdy umarła, zrobiło mi się jakoś głupio na sercu… napadła mnie jakaś nienawiść do ludzi, którzy się nad nią znęcali, szalona chęć odwetu…
Ha, ha… zapisując! ani mu się śniło, tylko kipnął nagle i mnie się dostało, jako jedynemu krewnemu… Szkoda tylko, że matka tego nie doczekała… byłbym miał satysfakcję patrzeć, jakby jej się nisko kłaniali ci wszyscy, którzy najbardziej zalewali sadła za skórę… tak jak mnie.. dawniej potrącali jak psa, dziś kochają… ha, ha, ha… biorąc Kotwicza w objęcia kochasz mnie? ściska go gwałtownie bardzo? póki funduję? co? odpycha go pieniądz to dobra rzecz… przepraszam cię, ale kto go trwoni, ten osioł.
Czegóż on chce? dajcież mi raz pokój. Czarnoskała już moja, ponabywałem długi, których było tyle, że mu się nie wiele należy.
No, widzisz, nie wiele, ale zawsze coś… powinno ci też chodzić o to, żeby ludzie nie gadali żeś z niego korzystał. Ja wiem żeś ty na tem zarobił. Później się tam będziecie rachować po familijnemu, a tymczasem daj mu co.. zamkniesz mu usta.
Więcej ani grosza… daje mu weksel Masz, i nie nudźcie mnie. Kotwicz się ociąga a przedewszystkiem pozwólcie mi się przedrzemnąć choć chwilę, bo będzie skandal, jak chrapnę przy ołtarzu.
To dobrze, zamknijże drzwi na klucz Michałek odniosłszy szklankę zamyka drzwi tamte do panów także. Michałek zamyka na prawo gdyby mieli do siebie interes, to są drugie wyjścia na korytarz p. c. i sam się wynoś, bo ja się muszę przespać. Ale pilnuj mi przy drzwiach i zawracaj każdego, coby chciał wejść.
Zobaczyła w magazynie jakiś kaftanik i zachciało jej się go koniecznie na dzisiejszy fest… chce się w nim pokazać przy gościach.
To jaśnie pan ją tak popsuł… teraz dufa w jaśnie pana, i jak się czego naprze, tak nie ma gadania.
Nie trzeba p. c. na pół drzemiąc jak będą gotowi, to przyjdź tu… Michałek wychodzi głębią; sam na wszystkie strony się opłacać… ale przynajmniej człowiek pan! robi co mu się podoba… ah! te pieniądze… bez nich, co jabym znaczył pukanie na prawo Jest! nie pozwolą mi zasnąć.
Ale nie żałuj, proszę cię. Lepiej że to się stało teraz, aniżeli gdyby później, już po czasie, były z tego… jakie..
Nie miałem czasu zastanawiać się, zanadto byłem oburzony. Przyjeżdżać na swój własny ślub pijanym jak bydlę! prosto z knajpy, gdzie afiszował się z jakiemiś flondrami… cóż to znowu! takie lekceważenie naszego domu!
Nie mogłem, powiadam ci! Wszystko ma swoje granice… co on sobie rozumiał błazen jakiś! za honor którego dostępował łącząc się z naszą córką?
Co do tego, masz rację. Ale zapytam się, czy pora bawić się w zbyteczną drażliwość, gdy nam grozi ruina i gdy może przyjść chwila, że staniemy się celem ludzkich urągań.
Jesteśmy sami, nikt nas nie słyszy, więc nie potrzebujemy fanfaronować. Jakież masz przed sobą widoki?
Przyznam ci się, że bardzo mało spodziewam się z tego korzyści… zupełnie co innego, gdyby Gabrjela poszła za Strasza: nie potrzebowalibyśmy się ztąd ruszać, bylibyśmy u siebie, bo chociaż ponabywał twoje długi, pozostawiłby je na Czarnoskale, nie tradowałby przecie rodziców żony.
To wszystko prawda, ale są pewne względy, których bezkarnie naruszać nie wolno p. c Dla tego bardzo mi się to nie podobało, że Kotwicz pozostał z nim w Warszawie… zwłaszcza jeżeli to zrobił za waszym wpływem, co mogę przypuszczać.
Może nam być przydatnym, nawet rachuję na to, i powiem otwarcie, że jeżeli na twoje żądanie odesłałam Straszowi wszystko co ofiarował Gabrjeli jako prezenta przedślubne, to tylko w tej nadziei, że to z trjumfem powróci do nas.
Nie przyjmę, chyba się ukorzy i jawnem przeproszeniem da mi zadosyć uczynienie. Potrzebuję rękojmi jego dobrej wiary.
A ja nie uspokoję się, póki się ten stosunek nie naprawi bolejąca nie wyobrazisz sobie, co się ze mną dzieje od czasu tego twojego skandalu… coraz ze mną gorzej… nerwy mam tak rozstrojone, że co chwila drżę i czegoś się obawiam, jak gdyby coś okropnego wisiało nad nami… Zdaje mi się, że nie jestem już u siebie, że nas ztąd wyrzucą, że lada chwila piorun w nas uderzy!
Ale moja droga, tylko sobie nie przypuszczaj do głowy takich rzeczy… są tysiączne środki.. n. s. jak ja się boję tych jej nerwów…
Napraw to jakimkolwiek sposobem!… coś zaturkotało… ah! to woźny! woźny albo komornik!… przeczuwam, jestem pewną!… weź mnie ztąd… ah! ja nie przyjdę do siebie póki będę miała powody do niepokoju.
Dobryś!… głośno Hej, jest tam kto… Łechcińska!… Łechcińska wchodzi z lewej strony proszę odprowadzić panią… idzie do okna Kotwicz! pewno z jaką misją… nie gadam z nim
Ah! ah!.. z ręką na sercu tu!… tu!… do Łechcińskiej po odejściu męża innym tonem Zobacz kto to przyjechał.
Hrabia! ah, jakażem ciekawa.. może się jeszcze wszystko naprawi, bo to przecie sensu nie ma, jak matkę kocham… żeby też mieć tak mało oleju w głowie i samochcąc zniechęcać takiego miljonera, to nie do uwierzenia! Staremu to już klepki w głowie się porujnowały, słowo daję… czego to dąć, kiedy nie ma w co.. nie wiem gdzie znajdą lepszą partję… do Kotwicza, który wchodzi No? no? no?
Swoim… no!… jużci trochę zanadto, że go łapali, to owo, że sobie z nich nic nie robi, że tej łaski dostanie wszędzie za swoje pieniądze… etcetera… dosyć że się to rozeszło.
Przepraszam, to znowu co innego… przyznaję, że nie trzeba było doprowadzać do tej ostateczności, ale jak się już stało, Maurycy nie mógł postąpić inaczej.
Ano pukanina, i to niemała, bo i Władysław ze swojej strony, tak, że jeden o drugim nie wiedział, podobnież go wyzwał.
A ten znowu czego się wtrąca?… no, patrzcież państwo, to już teraz z tem wszystkiem kaput! a stara tak jest pewną, że się to jeszcze da naprawić… Jezus! co się to z niemi teraz zrobi… ja już tego wszystkiego mam póty! dosyć się nawysługiwałam i głodu namarłam… trzeba o sobie pomyśleć!… Ale że to hrabia się w to wplątał… sekundować! w imię ojca i syna…
Widzi pani Łechcińska to była dyplomacja, umyślnie to zrobiłem… byłem pewny że zdołam doprowadzić do porozumienia.. tymczasem nadspodziewanie napotkałem u Strasza taki upor barani, tyle determinacji, że wszystkie moje projekta w łeb wzięły.
Przynajmniej tyle zrobiłem, że pojedynek ma się odbyć tu w pobliżu, w lesie, na granicy Zagrajewic.
Możnaby spróbować jeszcze jednego środka… Gdyby pani Łechcińska szepnęła o tem tak coś od siebie kobietom.. wy czasem miewacie pomysły… możeby się dało urządzić jakąś dywersję, sprowadzić scenę rozczulającą, któraby naprawiła dobre stosunki.
Niedawnośmy przyjechali, ledwo się mogłem wymknąć cichaczem… znowu patrzy na zegarek muszę jeszcze wrócić po niego… umyślnie będę zwlekał.
Ktoś zajechał idzie do okna A! to Dzieńdzierzyński z córką… także już wrócili z Warszawy… to dobrze, będzie sukurs… Jezus! jak się panna Paulina dowie!
Wlazłem w kabałę, djabli wiedzą po co… potrzeba mi to było?… ale któż mógł przewidzieć, że będzie taki twardy. Może Dzieńdzierzyński na to poradzi, jak mu córka zacznie robić sceny… najpewniej na niego rachuję.
To trudno, ja cię muszę koniecznie tytułować… będziesz wkrótce Czarnoskalską, tak jakbyś już nią była, a przecie Czarnoskalscy… spostrzega Kotwicza a! pan hrabia… witamy… powiedz mi, cóż tu słychać?
Z Zagrajewic? cóż wy tam macie jeszcze z Zagrajewicami? spodziewałem się, że już skończone ztym Straszem… zanadto się zblamował… il s'est trop blamangé.
Jakie? pieniężne? do Poli, która poprawia włosy w zwierciadle Idźże do szambelanównej, proszę cię… ona może słaba Pola wychodzi; do Kotwicza pieniężnych stosunków żadnych z nim już nie mają, ponabywałem wszystkie te sumy pod cudzem nazwiskiem z dumą wykupiłem Czarnoskałę dla mojego zięcia… tylko cicho! sza! niech nikt o tem nie wie, przyjdzie czas. Tymczasem co innego hrabiemu powiem: musiałem mu pozwolić na jeden wybryk, bo to ci wielcy panowie mają zawsze swoje chimery. Wystaw sobie hrabia, mojemu zięciowi zachciało się bawić w kupca.
Zupełnie jak nieboszczykowi memu dziadkowi. Co ja z nim przeszedłem to na wołowej skórze by nie spisał, ale nareszcie ułożyło się jakoś. Zakładamy dom komisowy rolników z trzech powiatów… będzie wilk syty i owca cała; chociaż się będzie handlować tem i owem, to jakoś zachowa się decorum. To teraz w modzie… najpierwsze nazwiska dają na takie rzeczy firmę, co innego zwyczajny sklep. Uważa hrabia, jak to będzie dobrze brzmieć: Czarnoskalski, Dzieńdzierzyński i spółka… spółka, to się znaczy akcjonarjusze… obywatelstwo trzech powiatów… będzie solidarność… Tylko ja miałem ochotę żeby było: hrabia Czarnoskalski, ale się uparł i nie chciał. Powiedz mi hrabia, dla czego oni się nie tytułują tak samo, jak wy?
Ale to być nie może, c'est impossible! po jakiemuż to… ja muszę tego koniecznie dojść: nie ma najmniejszego sensu, żeby ludzie już nie mówię jednego nazwiska, ale z tej samej familji tak się różnili.
Com… comment? pada na kanapę W oczach mi pociemniało… po pojedynek… dziś?… p. c. słabym głosem Z kim?
Onby się miał pojedynkować? jakiś dependent, który miał do czynienia tylko z piórkiem i z knajpą?
Ja sam nie spodziewałem się spotkać w nim tyle odwagi i zimnej krwi… pokazało się, że jest gotów na wszystko.
Nic niepodobnego. Jako wyzwany Strasz ma pierwszy strzał, a strzela podobno arte; odgrażał się z fanfaronadą, że trupem położy napastnika.
Vous avez raison!… chodzi; p. c Trzeba koniecznie znaleźć na to jaki sposób… Kiedyż ma być to spotkanie?
Nie mogłem mu odmówić… nie miał nikogo. Zresztą, lepiej, że się to odbędzie pomiędzy nami… potrzebną jest tajemnica.
Tam, gdzie niedawno znaleźli wisielca?… wiem, słyszałem, ma być bardzo dzikie ustronie… cóż za miejsce obrali.
Chciałeś pan żeby się strzelali na dziedzińcu? i tak jest ryzyko… wszystko przygotowane do natychmiastowego wyjazdu za granicę w razie nieszczęścia… odchodząc Proś pan Boga, żeby do tego nie przyszło… ale nie powiem żebym miał dobre przeczucie
Jeżeli on ma złe przeczucie, cóż dopiero ja!… co zrobić!… chodzi prędkiemi kroki gdyby moje usposobienie na to pozwalało, sambym tam pojechał i rozbroił tych szaleńców… przymusił, żeby sobie dali pokój.. Nawet gotowem to zrobić… ale nuż nie zechcą mnie słuchać, dostałbym się pomiędzy pistolety, musiałbym być poniewolnym świadkiem spotkania… dziękuję za to. chodzi j. w., po chwili Gdyby tak było bliżej do miasta, poleciałbym do powiatu, i wziął ztamtąd strażnika ziemskiego, na takich półgłówków nie ma innej rady. Ale gdzież! nim tam zajadę, to już będzie po wszystkiem patrzy machinalnie na zegarek: nagle Ale! mam, bon! wszakże tu jest gmina, wójt… lecę do niego o pomoc… niech będzie co chce, powiązać ich jak baranów… szuka kapelusza.
Savez vous quoi, c'est bon! po co? mam pozwolić żeby się działy takie bezprawia? puść mnie, bo będzie za późno, mogę go nie zastać.
Ona chce, żebym ja się teraz zastanawiał! ty wiesz, że ja nie jestem masło maślane, co pomyślę, to robię w powietrzu.. tu tylko energja może wszystko uratować.
Jak papka z energją zaprotestuje przeciwko tak nieludzkiemu załatwieniu zajścia; wszakże pojedynek jest przesądem, pozostałością barbarzyńskich czasów.
Bardzo to pięknie, ale prawdopodobnie nie będą sobie nic robić z mojego gadania. Ludzie stający do pojedynku, to są tygrysy, wściekłe zwierzęta.
Ah! niech papka się spieszy! prędzej!… na samą myśl, że tam może on już stoi pod wymierzoną ku sobie lufą pistoletu…
Ja wiem, że papka na to poradzi; nie tłómaczę sobie w tej chwili, jak? ale wierzę, że będzie dobrze… sama ta myśl mnie uspokaja, zdaje mi się, że przy papce nic mu się złego nie stanie.
A co znaczyła apostrofa do jedynaczek? widocznie musiało mieć miejsce jakieś nadużycie posiadanej władzy. biorąc jej rękę i pieszcząc się z nią Pieszczotka, tyranek domowy… n. s. jaką ona ma rasową rączkę głośno czy to tak i z mężem będzie?… co?… ale! a cóż się robi z Maurycym? może także został użyty do podobnie ważnej misji?
Nie widzieliśmy go od czasu wyjazdu z Warszawy… miał z państwem przyjechać p. c. cóż to, łezki w oczach? p. c. może był nieposłusznym… Pola wybucha płaczem; zdziwiony O!… n. s. Cóż to znaczy? p. c. głośno Panno Paulino, czy mogę wiedzieć przyczynę tych łez?
A! nerwy… n. s. A to winszuję mu przyjemności w pożyciu… sprządz je obie razem z moją żoną… głośno Proszęż się uspokoić, zaprowadzę pannę Paulinę do Gabrjeli.
Poswarzyli się widocznie… one wszystkie jednakowe. No, koniec końców był duet, teraz przybywa trzeci głos, będzie tercet… uciekać z domu, słowo uczciwości.
Z jakim przyszłym szwagrem? niedoszłym chyba. Proszę! więc się obraził, nie przypuszczałem u niego tyle ambicji.
A! skoro pan Maurycy, to co innego… musiał mieć powód, chociaż za wiele mu zrobił honoru do siebie to ona pewno tego płakała biedaczka… a ja ją posądziłem o kaprys.
Pan mówi o tem, jakby o czem najzwyczajniejszem… Jezus!… p. c. przecie temu trzeba koniecznie zapobiedz.
Pani i tak już cierpiąca, gdy się o tem dowiedziała, dostała spazmów… Pan nie był przy tem.. okropny attak!
O! wierzę ci na słowo. Ale zkądże ta wiadomość patrząc na nią czy też to ktoś przypadkiem plotki nie skomponował…
O! już wiem, co pan ma na myśli, nie trzeba mi mówić.. Łechcińska, wszystko Łechcińska… tymczasem Łechcińska nic na wiatr nie mówi… tajemniczo sama się widziałam i rozmawiałam z sekundantem tamtego.
Niech się pan śmieje, tak, tak, a oni się tam może teraz w najlepsze zarzynają. Gdyby czego Boże broń przyszło do jakiego nieszczęścia, pani się rozchoruje na dobre.
Ale moja Łechcińska wyperswaduj sobie, że na to nie ma sposobu; chybabym sam stanął w miejscu Maurycego.
Ale kiedy to już nie o to chodzi.. chociażby nawet mieli sobie nic nie zrobić, pan powinien nie dopuścić do pojedynku, bo inaczej nie zreperuje się to, co się popsuło… Pan tej bagateli nie chce zrobić dla pani?
Tak! więc już Łechcińskiej nic do tego… ha, niechże i tak będzie… to za moje szczere serce które miałam zawsze dla państwa… tylko pan mi nie weźmie za złe, że poproszę o obrachunek z tych dziesięciu lat, a za jedną drogą o oddanie tego kapitaliku, który panu pożyczyłam.
Teraz! gdy podobno wygrywasz proces z sukcesorami referendarza? byłem pewny, że mi dasz jeszcze i to.
Pan ze mną komedjasy wyprawia, słowo daję… Zapewne że nie kłopotałabym się, gdyby pan był nie zrobił pani na złość i pana Strasza tak nie zmaltretował.. byłby i kredyt i wszystko… Ale kiedy tak się stało…
Oho! półgłosem Niech pan będzie łaskaw postarać się zkąd chce… ja nie mogę już patrzeć dłużej na to wszystko
Moja Gabrjelciu, tylko proszę cię, żadnych scen melodramatycznych, bo.. co się stało to się stało.
Nie. Ja przychodzę tylko przeprosić ojca za to, że z mojego powodu byliście narażeni na tyle nieprzyjemności i na taki zawód. Mama wyrzucała mi to już gorzko, ale sądzę…
Że nie miałam taktu w zachowaniu się z narzeczonym, i że nie potrafiłam go przywiązać do siebie z wybuchem płaczu zsuwając się ojcu do kolan i ściskając je To było nad moje siły! zdawało mi się żem skazaną na śmierć!
Zakazuję ci myśleć o nim!… a! odetchnąłem, gdy tak się rzeczy mają! ja myślałem, że ty mi chcesz robić wyrzuty o to zerwanie, i… miałem do ciebie żal… czy pretensję… sam nie wiem jak to nazwać, ale byłem niekontent z ciebie.
No! już to oboje nie mamy czystego sumienia i moglibyśmy sobie nie jedną zrobić wymówkę… lepiej porozumiejmy się. (prowadzi ją na kanapę) Widzisz, mnie tak te interesa przycisnęły, że nieraz musiałem się przeniewierzyć temu, co powinno było liczyć się dla mnie do artykułów wiary. Niech kto do mnie wyciągnął choćby najbrudniejszą łapę, byle z paczką banknotów, gotów byłem ją uścisnąć, chociaż wewnątrz coś mi się burzyło na to… Pieniądz jest wielką potęgą, dając człowiekowi możność utrzymania się na wysokości swoich zasad, i zaczynam wierzyć, że największą ze zbrodni, źródłem wszystkich innych jest trwonienie go bezmyślne, bo tylko wyjątkowe natury zachowują godność w niedostatku. Masz przykład: byłem zagrożony sekwestracją, w tem ten się zjawił jako wybawca.. i cóż? tego człowieka, na któregobym kiedy indziej nie spojrzał, posadziłem na pierwszem miejscu przy stole… z musu odegrałem z nim nizką komedję, żywo bo świadczę się Bogiem, że mi wówczas ani przez myśl nie przeszło to, co się później stało.
O, ja sobie tego przebaczyć nie mogę… ale z początku widziałem to zupełnie inaczej; mama, nie powiem żeby mnie zmuszała, ale przedstawiła mi to w takiem świetle… żywo a głównie przyczyniła się do tego Łechcińska.
Byłam zbłąkaną… powinnam była poznawszy go, od razu przyjąć jak na to zasługiwał, bo czułam do niego wstręt… na każdym kroku obrażał moje najdelikatniejsze uczucia… o, co ja wycierpiałam!
Czemużeś mi się nie zwierzyła, byłbym się postawił względem niego tak, żeby i nie zamarzył o zbliżeniu się do ciebie… wstając, żywo błazen jakiś… dziecko chciał mi zaprzepaścić p. c. Przebacz mi, to moja wina, powinienem był to spostrzedz… tem bardziej, że od razu mi się to nie podobało; ale byłem egoistą, przyznaję się do tego… przytem słabym, bezsilnym… może nawet nie chciałem widzieć… myślałem sobie, że potrafił ci się podobać, więc byłem kontent, że to… jakoś.. interesa się poprawią… Oj! te pieniądze…
Jak mogłam zdobyć się na podobny krok, z nim… to było chyba z rozpaczy! on miał prawo mną pogardzić!
Ojcze drogi, myśmy się kochali… najlepszy, najszlachetniejszy z ludzi, i ja dobrowolnie odrzuciłam te skarby serca jakie mi ofiarował, z zimną krwią zadałam mu taki ból, i jeszcze, jakby mało tego było… szlocha; p. c. co on sobie o mnie pomyślał!
No, więc pójdziesz za niego, skoro tak. Dumnym będę z takiego zięcia… Najprzód, Czarnoskalski, a potem… on dojdzie wysoko, ja to czuję… jedyny człowiek, który może podnieść świetność naszego rodu… Maurycy przy nim.. e!… zdolność uniwersalna, obrotność w interesach… bo cóż on miał zaczynając? a dziś jak już stoi.
Ale nie bój się, nie bój… nauczą tego błazna rozumu, i cała rzecz. Cóż ty myślisz, pojedynek… ja w młodych latach strzelałem się trzy razy i żyję… chociaż nie wiele brakowało… patrz, widziałaś ten znak od kuli
Moja pani, powiedziałem: milcz i nie wtrącaj się do rzeczy, które do ciebie nie należą. Proszę mi przynieść kapelusz i laskę.
Zaraz, niech zbiorę siły.. jestem tak zdenerwowany, rozebrany… je suis tout á fait déshabillé… siada; p. c. przyjeżdżam na miejsce… furman powiada: to tu!… Pustkowie… okropna dzika ustroń… wysiadam, patrzę.. Maurycy przekrada się przez gęstwinę… chciałem na niego zawołać, ale coś mi stanęło w gardle… nie mogłem.
No, Strasz… tuż, mnie pod nosem… nawet, nie wiem czy imaginacja, ale przysiągłbym, że jedno ziarnko trafiło mnie tu gdzieś w klapę od surduta.
Natychmiast, już nie oglądając się wskoczyłem na bryczkę i przyleciałem pędem wiatru… po pomoc…
Mnie? zimnej krwi!… a wiecie państwo, to sławne! czyż szambelan nie widzisz, że się cały trzęsę.
Nieskończenie wdzięczny panu jestem za to, żeś mnie zrobił nieboszczykiem, bo miałem sposobność przekonać się, że byłbym żałowanym, gdyby na prawdę…
Nie mogę przyjść do siebie do Dzieńdzierzyńskiego Przyznam się, że żartować sobie w ten sposób z uczuć rodzicielskich, nie godzi się.
Ale pani szambelanowo dobrodziejko, ja temu nic nie winien… jeżeli ten żyje, to chyba Władysław padł… musiałem się omylić.
Mnie się zdaje, że było trochę strachu i widziało się to czego nie było… już to ziarnko śrótu wydało mi się podejrzanem.
Ale pozwólcież mi mówić: któż był wyzwany? Strasz, prawda? więc któż miał prawo pierwszy strzelić? on!… a jak drugiego strzału nie było, cóż mogłem wnosić, no?… śmiejcież się teraz.
Byłoby z czego, bo pokazuje się żeś sąsiad nie miał serca sprawdzić rzeczy naocznie śmiejąc się Comment peut on?
Ojcze, smutno mówić… spostrzegając wchodzącego Kotwicza Ale oto jego sekundant… niech go się ojciec spyta.
A jak się to odgrażało! Co to jest, gdy kto nie ma zasad wyssanych z mlekiem! Nie stanął wcale.
Ale gdzież tam! Pojechałem ztąd prosto po niego, ale nie zastałem go już… ciepło gdzie co było… wyjechał za granicę zostawiwszy list, z którym posłał na plac fagasa. Złożyliśmy go w kilkoro i wbili kulą w drzewo.
Zbłaźnił się do reszty… sens moralny był ten, że ponieważ załatwianie spraw honorowych za pomocą kuli uważa za głupotę, przeto jedzie przewietrzyć się do Paryża.
Zkąd ma nam nadesłać napisaną przez siebie broszurę przeciw pojedynkom — cynizm posunięty do ostateczności.
No, cóż sąsiadku, serce bije jeszcze?… ha, ha, ha! nie chciałem przy wszystkich zanadto brać cię na fundusz, ale słowo uczciwości, warto było.
Ten strzał zbił mnie z tropu.. nie uwierzy szambelan jaki ja jestem nerwowy… dla mnie patrzeć na krew, to jest… męka Tantala.
Nie może być! ha, ha, ha!… paradny sąsiad jesteś. Na tę mękę zaaplikuję sąsiadowi lekarstwo.. mam tam jakąś zakonserwowaną butelczynę prawdziwego tokaju… napijemy się po lampeczce… co?
Dureń jakiś! rachowałem na pewno, że będę miał wygodny kąt u niego w Zagrajewicach… tymczasem djabli wzięli.. a tu znowu nie warto dłużej popasać, skoro, rzecz prosta, muszą się wziąść do oszczędności… p. c. wstając Ha! Łechcińska wygrywa proces, podobno najpraktyczniej będzie z nią skończyć… widocznie tak chciało przeznaczenie… brrr! ofiara bo ofiara, ale czas też już nareszcie człowiekowi przestać być pasożytem… na cudzej łasce..